Gewetensnood dreef
Britse klokkenluidster

Katherine Gun vreesde voor ondermijning VN

Katherine Gun ging niet over een nacht ijs. Nadat de medewerker van GCHQ, de afluistertak van de Britse geheime dienst, de e-mail had gezien waarin Frank Koza van de National Security Service in Washington de Britten vroeg om assistentie bij het afluisteren van diplomaten van de niet-permanente leden van de Veiligheidsraad, voelde ze zich diep geschokt.
Maar ze liep niet meteen naar de media.
'Ik zag het als een poging om het democratisch proces van de VN te ondermijnen. Ik had er moeite mee dat we in de 21-ste eeuw nog steeds conflicten proberen op te lossen door bommen te gooien', zei ze.
Na een paar dagen wikken en wegen raakte ze in gewetensnood en besloot daarom de e-mail aan een vriendin te geven. Die gaf het door aan Yvonne Ridley, een freelance journalist die ooit door de Taliban gevangen was genomen nadat ze illegaal Afghanistan was binnengegaan. Ridley maakte er vervolgens een artikel over in The Observer.
Meteen werd een meedogenloze jacht op de bron ontketend. Katherine Gun bekende en werd gearresteerd door de politie wegens schending van de Official Secrets Act. Maar woensdag besloot justitie de strafzaak tegen haar te staken, hoewel in het verleden talrijke agenten voor dit vergrijp achter de tralies zijn beland.

Katherine Gun    FOTO REUTERS

Spionne stond niet bekend als actievoerder

Katherine Gun is de dochter van een universitair docent die Europese literatuur onderrichtte aan de universiteit van Durham. In 1977 had ze als kind met haar ouders enige jaren in Taiwan gewoond. Ze had een talenknobbel en besloot zelf Chinees en Japans te gaan leren en haalde in beide talen een universitaire graad.
Als student stond ze bepaald niet bekend als een rebel of actievoerder maar ze had haar principes en was buitengewoon intelligent. Na twee jaar in Hiroshima les te hebben gegeven, keerde ze in 1999 terug in Groot-Brittannië waar ze een baantje aanvaarde als vertaler bij GCHQ. Ze moest onderschepte berichten uit het Chinees vertalen en aan de analisten overhandigen.
Ze was niet enthousiast over de oorlog tegen Irak. 'Net zoals zoveel anderen vond ik het idee aanvankelijk een grote grap die echter een eigen leven ging leiden en uiteindelijk door iedereen als een onvermijdelijke stap werd gezien.'

In januari 2003 probeerden de VS en de Britten de leden van de Veiligheidsraad over te halen te stemmen voor een tweede resolutie over Irak. Als lid van het team dat de Chinese delegatie in de Veiligheidsraad nauwlettend volgde, kreeg zij de e-mail gericht aan All onder ogen waarin Koza verzocht om de zes weifelende niet-permanente leden die tijdens een stemming de doorslag zouden kunnen geven te bespioneren. Nadat ze had bekend de e-mail te hebben doorgespeeld, werd ze ontslagen en acht maanden lang telkens opnieuw gearresteerd en daarna weer op borgtocht vrijgelaten. Campagnevoerders tegen de oorlog, onder wie acteur Sean Penn, dominee Jesse Jackson en de publicist Daniel Elsberg (de journalist die begin jaren zeventig de beruchte Pentagon Papers naar buiten bracht) sloten haar in die periode als heldin in de armen.
Vijf leden van het Amerikaanse congres schreven een brief aan Blair, waarin ze zeiden dat de democratie 'klokkenluiders als Katherine Gun nodig heeft'.
Maar voor Blair was dat wel het laatste dat hij kon gebruiken.

Peter de Waard

nrc-volkskrant 27 febr 2004
ipa on the gun case
wsw on katherine gun