"Verdwenen beschavingen"

Een van de categorieën waar Bres Planète groot in was.

In juni 1966 verscheen een artikel van Robert Philippe "Reis door het andere Frankrijk" met als motto een uitspraak van Henri de Bornier: "Ieder mens heeft twee vaderlanden, het zijne en Frankrijk".

Hoe waar voelde die uitspraak voor mij sinds mijn ontmoetingen met mevrouw en mijnheer Letourneur, vanaf mijn kindertijd jaarlijks terugkerende gasten in Hotel van der Geest, onze buren, en de eerste schoolreis naar Boigneville, vlak onder Parijs, waar we een week lang de dorpskerk schoonmaakten en de paasviering verzorgden met de pastoor. Maar, dat allemaal nog even terzijde.

Het artikel van Robert Philippe was opgebouwd in drie subcategorieën

1. Het verzonken Frankrijk
   De verdwenen dorpen, de opgravingen van Vix, tovenarij, Atlantis, de koning van Ys, de menhirs en de dolmen, de zoektocht naar de oude, universele religie, handelsbetrekkingen van meer dan 3000 terug.
    
2. Het wonderbaarlijke Frankrijk
   Het middeleeuwse Franktijk met de vele wouden, de 9 waarzegsters van het eiland Sein, Plogoff en Merlijn, op zoek naar Melusina, Melle (het Metallum van de Romeinen). Het onchristelijke Frankrijk en het ontstaan van het christelijk bovennatuurlijke, heiligenverhalen met sprookjes over toverwezens.
    
3. Het geheimzinnige Frankrijk
   Esoterisch en alchemistisch waren de begintijden van distilleerders en apothekers, als de wieg voor de wetenschap die tot de Verlichting uitgroeide en de encyclopedieën opleverden. Huizen en kastelen die nog de symbolen bevatten van die vroege zoektochten naar de essenties van de dingen.

kaart van
het geheimzinnige
Frankrijk

Reisroute tekst van Robert Philippe

Hieronder volgt een reisroute voor degenen die over drie weken vakantie beschikken, met een variant voor hen die slechts twee weken van huis kunnen.
De excursie wordt gemaakt per jeep vanuit St. Dahnas-de-Tende en gedeeltelijk te voet (hooggebergte). De rotsgraveringen hebben vnl. wetenschappelijke betekenis en zijn weinig spectaculair, de excursie is echter voor de belangstellende leek ook landschappelijk zeker de moeite waard.

Reisroute tekst van Jan A.M. van Hensbergen.

In de zomer van 1969 maakte ik die 'excursie' zoals Philippe het noemt. Niet per Jeep, maar met een 'Barkas', een soort Volkswagenbusje van Russisch fabrikaat met een tweetaktmotor.  De wagen was van de familie Maarschalk, een klant van m'n vader. Ze hadden een houten bungalow aan de Duinrand en een fraaie woning aan de 's Gravendamseweg, vlakbij Piet Gijs. Af en toe maakten ze langere reizen door Europa en daarvoor gebruikten ze de Barkas, die ze zelf hadden ingericht als kampeerbus.

N = route nationale,
D = route départementale.
De aangegeven getallen zijn op kilometerpalen en wegwijzers terug te vinden.

A. DRIE WEKEN,
lengte 2936 km (vanaf en terug naar Mons)

MONS,
N22, N29 over Valenciennes, Cambrai naar:

AMIENS (128 1km)
Volmaaktste gotische kathedraal in Frankrijk en tevens de grootste. Beelden aan gevel en kruisbeuk.

en vlak buiten de stad de rommelmarkt van Abbé Pierre

N29, N28 naar:

Richting Rouen.
In de omgeving, op zoek naar een standplaats, opeens een klap en geklater van water. Met moeite kon ik een klein stukje ontboste grond bereiken midden op een driesprong, die nog geen rotonde kon heten. De aandrijfstand van de ventilator blijkt losgeslagen en heeft de koelwaterslang doorgesneden.
Grote verslagenheid! 'Leve de vakantie'was bepaald niet de leus die op m'n lippen lag.
Na enig geharrewar, de pech werd pas zichtbaar door een deksel tussen de twee voorstoelen open te maken, dacht ik het euvel wel te kunnen klaren. Maar toen bleek, dat er in de gereedschapkist van de wagen geen sleutel te vinden was om de moeren los te draaien.

Dankzij de vriendelijke nieuwsgierigheid en de Franse gastvrijheid waren er al spoedig 3 of 4 bewoners uit die paar kleine huisjes komen kijken. Ze dachten mee over het probleem en een van hen beschikte ook nog over schuurtje met gereedschap.
Na 'n uurtje of twee zat de aandrijfstang weer op z'n plaats.
Het was ondertussen donker geworden en ik besloot eerst maar even te gaan slapen.

De andere ochtend richting Maronnes gelopen (2 km), op zoek naar een koelwaterslang.
Hier bleek al snel het nadeel van een niet bekend automerk. Barkas...?
Gelukkig had de 3e garage een slang met dezelfde doorsnee als het stukgesneden exemplaar. Zo kon ik eind van de ochtend weer opstomen naar Rouen.

ROUEN (ll6km)
In de rue Louis Ricard, rechts Musée des Antiquités, houten beeldhouwwerk van huizen uit de 14e en 15e eeuw, Adam en Eva, Wildeman, Pelgrim naar St. Jacob van Compostela. Schrijn van St. Sever. Relikwieënhouders.
Rechtuit in de rue de la Républlque de kerk St. Maclou: Adam en Eva, Slang met mensenhoofd, rond de paradijsboom gedraaid.
De rue de la République oversteken naar de kathedraal: schrijn van St. Romain; beelden uit zijn leven aan het zuidportaal.
Voorstellingen van meerminnen (Melusina) aan het noordportaal.
Door de rue du Gros Horloge naar Place de la Pucelle 15: Hôtel de Bourgtheroulde (15e en 16e eeuw): vier symbolische basreliëfs, waaronder de Salamander.
Het Historial Jeanne d'Arc, een prachtig gebouw, leek meer een wassenbeeldenkabinet dan een museum. Veel reconstructies, weinig authentieks.
Hertzelfde gevoel kreeg ik later in het Lisieux van Thérèse.
Onderweg daarheen kwam ik langs het Château Robert le Diable, een in 1905 gerenoverde oude ruïne vande hertogen van Normandië, op een heuvel vlak buiten Rouen met zicht op de Seine. Robert zou een vreselijk mens geweest zijn, die later pas tot inkeer komt, zich onderwerpt aan de Paus van Rome, huwt en een zoon krijgt van historisch belang: Willem de Veroveraar. In de annalen staat hij dan bekend als Robert le Magnifique.
Het hele stadje Lisieux staat in het teken van Thérèse met als kers op de taart een protserige basiliek mooi van lelijkheid dankzij jugendstil decoraties.
's Avond na het eten even bijkomen, logboek, wat lezen en het staartje van Ma Vieille Treille.

N138, N13 naar:
LISIEUX (82 km)
Manoir de la Salamandre (16e eeuw) 19 rue aux Fèvres, in een oude wijk, links van het centrum der stad.
N811 naar:

FALAISE (45 km)
Ruïnes van het kasteel van Robert-le-Diable.
Dit moet zijn Gauillome le Conquérant / Willem de Veroveraar
Het kasteel van Robert zijn we al gepasseerd bezuiden Rouen onderweg naar Lisieux.
Het is overigens niet meer dan een oude ruïne

Van Lisieux naar Falaise dus, naar het kasteel waar Willem de Veroveraar geboren is. In de halfommuurde stad kom je binnen via de Porte des Cordeliers. Barkas geparkeerd op het marktplein bij het Hôtel de Ville, waar vanwege de Nationale Feestdag in plaats van de parades der dictaturen alle brandweer en hulpvoertuigen zich presenteren.
Ook de entree naar het kasteel van Guillaume le Conquérant, Duc de Normandie en Roi d'Angleterre is hier te vinden.
Terug van het kasteelbezoek zag ik de brandweerlieden en hulptroepen onder leiding van een hoofdman met vergulde helm komen aanmarcheren. Vóór de voertuigen stelden ze zich op en kwam de burgemeester persoonlijk kijken of alles er correct bij stond. Nationale Feestdag, hulde aan de hulptroepen.

N811, N177 naar:

FOUGERES (119 km)
Dolmens en menhirs in het Forét de Fougères. Het kasteel van Fougères zou door Melusina gebouwd zijn. Voorstelling van Melusina aan de kerk van St. Sulpice.
N798, D30, N776 naar:

MONT ST. MICHEL (46 km)
Abdij uit de 12e en 13e eeuw. Zeer bijzondere ligging (getijden!).

Mont St. Michel reeds zichtbaar vanaf Pontorson
twee kuddes toeristen: één naar binnen, één naar buiten.
Grandioze rots, abdij helaas gesloten.
Het is nog vroeg, door naar Dol.

N776, N176 naar: DOL (28 km)
De stad uitgaande langs de N795, op ca 2 km, aan de linkerkant: menhir de Champ Dolent.
een geweldige menhir 9m à 10 meter hoog en een doorsnede van minstens 2 meter.

Terug de stad in: N176 over Dinan, Lamballe, even vóór St. Brieuc, links N790 naar

Richting Dinan.
Even voorbij St. Pierre de Plesguen parkeer ik de Barkas in het bos. En toe diep in de nacht, als ik bij het omdraaien even wakker word, klinken er opwindende, schorre en gorgelende feestgeluiden die zich vanuit het dal, door de wuivende boomtoppen verspreiden in de nacht en vermengen met het vuurwerkgedonder dat vanuit andere plaatsen opstijgt om zo in één cadans de liberté, egalité, fraternité boven heel Frankrijk uit te dragen. Wie had dat van de Bretonnen verwacht. Ik kleed me aan en ga door de donkere nacht richting geluid dat het meest dichtbij lijkt. Vanaf de bosrand zie ik voorbij wat grote ronde hooibalen een boerenerf met wat mensen rond een grote tafel.

Vanmorgen half zeven, klaarwakker. Er stond zo'n type oud mannetje van vannacht door het raam te kijken. Bonjour, Ca va? en hij liep weer verder.
Om 7 uur m'n croissantje gekocht in Lanvallay.
Dinan doorkruist, alles nog gesloten. Even buiten Dinan koffie gezet en al schrijvend het petit dejeuner genuttigd.

Koers Quintin, waar Merlijn gewoond moet hebben.
Ik voel me de laatste dagen een beetje 'an American in France': snel even alles doen en weer verder. Mara het weer is zo schitterend dat ik zo snel mogelijk naar de zuidkust van Bretagne wil om een paar dagen rustig aan te doen.

QUINTIN (100 kin)
ten zuidoosten van Quintin, aan de oever van de Gouat: het woud van Broceliande, waar de tovenaar Merlijn woonde.
N790 tot Rostrenen, N164 over Hueloât naar: SIZUN (135 1cm)
Meermin, Melusina.

16-07
Vanmorgen was de lucht totaal grijs. Het zag er naar uit, dat de zon niet zou doorbreken. Daarom maar weer verder gegaan na afscheid van mijn landgenoten te hebben genomen en van de boer naar wie ik door de kruidenier verwezen was.
Het lag in de bedoeling, naar Camaret te gaan en vandaar naar Point de Raz.
Dat kon me echter opeens niet meer bekoren. Misschien omdat mijn geliefde landgenoten daar geweest waren.
Daarom (?) zette ik koers naar Quimper. Via Argol, St. Nic, Plomadiern. Locronan.
Het is verbluffend de gelijkenis te zien tussen de dorpskerkjes. Zowel ex- als interieur zijn zo overal praktisch gelijk.
Een plaats die wel bijzonder bij de overige afsteekt is Locronan, een soort artistendorpje. Ook de kerk, toegewijd aan St. Ronan is excellent. De legende van Ronan is afgebeeld in negen tableaus op de preekstoel. Het is bijzoinder frappant, op de achtste scene de dood van Ronan, als teken van de overwonnen laster "un monstre étranglé" te zien: Melusina!

Quimper, Kathedraal St. Corentin.

D18, N791, N787, D8 naar:

CAMARET (67 km)
'Alignements' van Lagatjar.
D8 tot bij Morgat, een van de vermoedelijke plaatsen van de verzonken stad YS. Op 5 km links van de weg een dolmen.
N787 tot Châteaulin, danD7, N165, N784 naar:

POINTE DU RAZ (106 km)
Andere vermoedelijke plaats van de stad YS, in de Baie des Trépassés.
N784 naar:

QUIMPER (50 km)
Kathedraal St. Corentin, met relikwieën. Zwarte Maagd. Mirakel der Drie Bloeddruppels (glasraam).

16-07
Vanmorgen was de lucht totaal grijs. Het zag er naar uit, dat de zon niet zou doorbreken. Daarom maar weer verder gegaan na afscheid van mijn landgenoten te hebben genomen en van de boer naar wie ik door de kruidenier verwezen was.
Het lag in de bedoeling, naar Camaret te gaan en vandaar naar Point de Raz (?).
Dat kon me echter opeens niet meer bekoren. Misschien omdat mijn geliefde landgenoten daar geweest waren.
Daarom (?) zette ik koers naar Quimper.
Via Argol, St. Nic, Plomadiern. Locroman.
Het is verbluffend de gelijkenis te zien tussen de dorpskerkjes. Zowel ex- als interieur zijn zo overal praktisch gelijk.
Een plaats die wel bijzonder bij de overige afsteekt is Locronan, een soort artistendorpje. Ook de kerk, toegewijd aan St. Ronan is excellent. De legende van Ronan is afgebeeld in negen tableaus op de preekstoel. Het is bijzoinder frappant, op de achtste scene de dood van Ronan, als teken van de overwonnen laster "un monstre étranglé" te zien: Melusina!

Quimper, Kathedraal St. Corentin.
In een glas-in-lood-raam zie je de zwarte madonna.
En van Quimper naar de streek van de menhirs, dolmen en de tumuli.
Het is moeilijk voorstelbaar wat en hoe de 'primitieve' mens gewerkt heeft, en waarom. De grootsheid en de kracht van die mensen hangen er nog als een fluïdum omheen.
N165, D62, D26, D9 naar:

ERDEVEN (86 km)
5 k vóór Erdeven, links een dolmen. Aan de uitgang van liet dorp 'Alignements' van Kerzerho. 3 km voorbij Erdeven, links een dolmen. N781 tot:

PLOUHARNEL (6 km)
Dolmens van Crucuno, Runesto, Rondossec, Kergavat. Menhirs, dolmens en tumuli. N781 naar:

CARNAC (4km)
'Alignements', tumuli, overdekte gang van Kerlescan. Kerk van St. Cornelius, patroon van het vee. Midden september: 'pardon' met runderen.

Via Erdeven en Plouharmel ben ik vlak voor Carnac richting Quiberon gegaan, waar ik nu op een camping zit.
Straks zuurkool eten en vroeg naar bed om bij het krieken van de dag in Carnac te zijn.

17-07
Carnac is geweldig
Bijzonder is ook de Chapelle St. Michel. De schilderingen roepen associaties op met het verloren Atlantis. Onder de kapel bevindt zich een tumulus.
Het is zeer opvallen, dat veel kerkjes in Bretagne zijn gebouwd op heuveltjes. Die zouden wel eens onderzocht kunnen worden.
Ook lijkt me, dat veel plaatsen waar je nu "Petits Calvaires Bretons" (?) of kruisbeelden ziet, in vroeger tijden heilige plaatsen zijn geweest. Op de meest vreemde plekken kom je ze namelijk tegen. En er zijn er vele, die ouder lijken dan 500 jaar.
Op dit ogenblik zit ik, mirabele dictu, op de grens van Bretagne, een geweldig land. Helaas is het moment aangebroken, er afscheid van te nemen.
Op naar Nantes en als het weer nog mooier wordt een paar dagen naar de kust.

N781 naar:

LOCMARIAQUER (13 km)
Dolmens: Mané-Lud, Table des Marchands. Grote menhir en 'Pierre des Fées'. Dolmen van Larmor-Baden, met inscripties in de zijwanden. Bij eb is het eiland Er-Lannic met zijn cromlech zichtbaar.
N781,D281tet, Auray), N165 naar:

NANTES (140 km)
Kathedraal St. Pierre: graftombe van de Hertog van Bretanje Frans II (gest. 1483). De vier beeldjes van de hoofddeugden hebben alchemistische betekenis.

De kathedraal is ontluisterd, zou je zeggen. Ze zijn druk bezig met restauratie.
De twee graftomben zijn echter het beschouwen waard.
Van Nantes naar Les Sables d'Olonne om vandaar naar St. Martin le Brem te gaan.
Onderweg kreeg de knalpot een verzakking. Bij een boerderij ben ik gestopt om ijzerdraad te vragen. Ik werd geholpen door de boerin en werd meteen jaloers op haar snor.
Gegeten bij de familie van Haaster, die een dependance van het bloembollenbedrijf uit De Zilk heeft opgezet. De zandgronden van Les Sables zouden daar zeer geschikt voor zijn. Na de dis naar Les Sables.

NANTES D65 naar: LAC DE GRANDLIEU (17 km)
In dit meer bevond zich naar men aanneemt de legendarische stad Herbadilla. D65, Dl3, D137, D39, N137-bis tot La Foches/Yon.

Halverwege Les Sables en Talmont heb ik de plage opgezocht en nu geniet ik van de zon en de frisse zeelucht. Jard sur Mèr.
Vlak bij het strand Madoreau barkeer ik nu al voor de 2e dag op een Pique Nique.
Het strand is hier zeer eigenaardig. Het bestaat uit schuin geplaatste lagen rots (basalt?) die afdalen de zee in lopen, zodat je -lopend in de richting van de zee om de 2 à 3 meter een stap omhoog moet doen om weer op de volgende, aflopende laag te komen, Evenwijdig aan de zee lopend, is het of je op een slecht geplaveide weg loopt.

Vanmorgen bij het wakker worden had ik last van vreselijke krampen in m'n nek.
Het is nu 14:00 en het begint nu, god-zij-dank, een beetje te zakken.
Ik heb zojuist met een scheve nek "In het Paradijs van de Vrouw" van Zola uitgelezen. Een mooie beschrijving van de sociale omwenteling die de ontwikkeling van het grote warenhuis teweeg bracht eind 1800.
Het is nu 21:00 en ik kan mijn hoofd, dat nog steeds scheef staat, al zo'n 90 graden draaien.
Hopelijk is het morgen over.

Het was vreemd, dat gisteren vele winkels dicht waren in Jard en dat de krant die ik daar laat in de middag kocht, een krant van zondag was, waarin stond dat zondagavond 22:19 de "alunissage" zou plaatsvinden. 's Avonds om 9 uur, toen ik m'n bed zou induiken met een scheve nek (die ik nu nog steeds heb) begon er echter een zeer spannend relaas op 'n Franse radio waaruit bleek, dat Armstrong en Aldrin de maan aan het bezetten waren.
In mijn onwetendheid nu meende ik, dat dan vanavond het vertrek, de a-lunissage, zou plaatsvinden.

Vanmorgen stond ik op, zoals reeds gezegd met een vroom hoofd, en ging een wandeling maken naar de Abdij Lieu Dieu. Er stond een bord bij de ingang waarop stond, dat de abdij -die in tegenstelling tot wat op de kaart staat aangegeven, geen ruïne is- te bezichtigen was. Ik ging er echter van uit, dat het niet gevoeglijk was in de luchtige kledij op zondagmorgen de monniken lastig te vallen. Dus besloot ik weer terug te wandelen, me om te kleden en in Jard ter kerke te gaan. In Jard was het echter een drukte van belang: alle winkels open, markt, zelfs de PTT in 'vol bedrijf'. Het zou wel leuk zijn, even naar huis te bellen. Uit ervaring echter weet ik, dat 's zondagsochtends om 10:00 waarschijnlijk niemand te bereiken is. Er was ook geen kerkdienst in Jard!

Terug op de Pique-Nique begon ik een vreemd vermoeden te krijgen. Het is hier, in vergelijk met gisteren, vreselijk rustig.
Ik besluit aan de enige familie die hier is te vragen, welke dag het vandaag is...
Het is maandag 21 juli. Ik ben een dag kwijt!

23-07
Gistermiddag koers gezet naar Fontenay-le-Comte. Via St. Vincent s.Jard, la musée Clemencau in het oude buitenhuis van de vroegere prsident, naar Luçon. Bij het postkantoor dacht ik, even naar huis te bellen. "Il prend quelques minutes, monsieur". Na een uur kwam de verbinding door!

N148 naar: FONTENAY-le-COMTE (117 km)
Château de Terre-Neuve:

Van Luçon naar F.l.C. Het kasteel Terre Neuve is zeer de moeite waard. Jammer, dat er in de grote salon een touw gespannen is, waardoor je niet in staat bent, de schouw te bestuderen. Gelukkig was de foto scherper:

"Si tu viens partager notre lumière blonde,
salut. Mais si tu veux la partager longtemps,
ne vient qu'avec ton coeur, n'apporte rien du monde
et ne raconte pas, ce que disent les gens."

plafond der grote zaal en schoorsteenmantel
versierd met alchemistische motieven.
Van F.l.C. door naar Dampierre. Halverwege Villeneuve en Dampierre, vol heimwee naar de zee, m'n tenten opgeslagen.

N148, N138, D115 naar:

DAMPIERRE sur BOUTONNE (76 km)
Kasteel: op de eerste verdieping galerij met in 93 vakken verdeeld plafond, een echte alchemistische dictionaire.

Het is ongeveer half 1. Ik heb me genesteld op de Camping Municipale van Melle.
Vanmorgen bezocht ik Château Dampierre. Niet groot, maar bijzonder mooi. Vooral het plafond van de eerste verdieping is zeer intrigerend. Tableau voor tableau zou je uitvoerig willen bestuderen.
Hierna naar Aulnay met z'n indrukwekkend Romaans kerkje. Vervolgens Aulnay met net zo'n imposant kerkje..

D121 naar: AULNAY-de-SAINTONGE (7 km)
Romaanse Kerk, rijk versierd, exotische motieven (olifanten), oosterse invloed. Aan het zuidportaal een serie 'ouden'.

24-07 donderdag
Na een lange slaap en een koude douche, ontbijt. Verder gaan of nog 'n dagje blijven?
Even een wandeling maken. De Pieterskerk zou erg interessant zijn en volgens het plattegrondje van het Syndicat d'I is er meer te zien. Ook nog inkopen doen en vanmiddag verder kijken.
09:10 nog steeds in Melle. Hevig onweer.

26-07
Nog steeds in Melle. Leuke camping. Maandag ga ik pas verder. Leuke plaats.

N150 naar: MELLE (38 km)
Si.Pieterskerk met een ruiter van de Apocalyps boven het portaal.

28-07 maandag
Twijfel of ik deze week al naar huis moet.
Als ik het me goed herinner, begint de school .. . Dan zou ik nog een week kunnen blijven.
Voor de zekerheid zal in a.s. woensdag maar even bellen.
Nog steeds in Melle en bijzonder weinig lust, verder te gaan.
Gister ben ik tolk geweest Tussen Engelsen en een dokter. Leuke ervaring. Op gegeven moment begon ik engels tegen de dokter te praten.

N150 naar: LUSIGNAN (31 km)
Een terp en enkele ruïnes geven de plaats aan van het oude kasteel van deze plaats, waar volgens de legende Melusina leefde.

N11 naar: POITIERS (25 km)
In het hoge gedeelte van de buitenwijk St. Saturnin een dolmen, de 'Pierre Levée'. Kerk van Ste Radegonda: deze heilige zou een draak getemd hebben. Bedevaartkerk. In het kruispunt van het transept een labyrint als vloermozaiek, symbool van de moeilijke weg die de alchemist moet afleggen om het 'Groot Meesterstuk' te bereiken.
Andere interessante kerken: N.D. la Grande, St. Hilaire-le-Grand, Baptistère St. Jean.

29-07 dinsdag
Camping van Poitiers.
Via Lusignan waar de ruïnes te zien zijn van het kasteel dat Melusina gebouwd zou hebben (verwoest 1575) naar Poitiers. De camping ligt midden in de stad en is niet gezellig. Maar daar gaat het niet om; morgen Poitiers verder bekijken. Vandaag heb ik de Baptistiére St. Jean gezien, de St. Rodegonda (?) en de St. Hilaire. En er is nog zoveel meer. Waarschijnlijk blijf ik de hele dag hier morgen.
Het is nu wel zeker, dat ik een deel van de voorgenomen route oversla. Het is af en toe te verleidelijk geweest, wat langer te blijven. En te veel jachten en jagen om alles nog te zien is contraproduktief.

Van Poitiers via Châteauroux naar Bourges.
Vanmorgen ben ik tot ongeveer 12:00 op de camping van Poitiers gebleven. Het was moorddadig weer.
De reis verliep voorspoedig, tot ik door een langzaam voor me rijdende wagen werd gedwongen ook vaart te verminderen. Dat ging goed, het verkeer achter mij ging ook langzamer rijden. Na een tijdje kreeg ik echter van een bepaald ongeduldig iemand een duw. Mij had hij daar niet mee, daar de achterop geschroefde reserveband de klap aardig opving.
Voor de schuldige was het echter minder plezierig. Zijn hele voorgevalletje zat in elkaar en zijn radiateur lekte. Hij had last van "une sorte de vertige".
Na het wisselen van elkaars geloofsbrieven, hebben we in een vlakbij gelegen cafeetje op de wederzijdse gezondheid een toast uitgebracht, waarna hij een garage opzocht en ik m'n reis voortzette.

POITIERS N741, D1 naar: CIVRAY (52 km)
Kerk van St. Nicolas (12e eeuw), interessante gevel. Place d'Armes, rue Louis XIII: oude huizen.
D1, N10 naar:

ANGOULEME (60 kin)
Kathedraal St. Pierre, interessante gevel. N139 naar:

BRANTOME (58 km)
Links van D78: dolmen de la 'Pierre Levée'.
N139 naar:

PERIGUEUX (27 km)
Kathedraal St. Front (12e eeuw): byzantijnse stijl, op de pelgrimsweg naar St. Jacob van
Compostela. In de rue, St. Front: vrijmetselaarsloge.
Interessante huizen in de oude stad rond de kathedraal. Kerk van St. Etienne (12e eeuw), vroegere kathedraal.
N710, D45, D47 naar:

LES EYZIES (45 km)
Voorhistorische grotten, zeer interessant: Laugerie-Haute, Laugerie-Basse, Carpe-Diem, Crô-Magnon, Combarelles, Font-de-Gaume, de la Mouthe.
N706 naar:

MONTIGNAC (24 km)
Even voor deze plaats de beroemde prehistorische Grotte de Lascaux (helaas sedert kort voor het publiek gesloten). Grotte de Montignac.
N704 naar:

SARLAT (25 km)
Links van de rue de la République (hoofdstraat): oude wijk met interessante huizen, Ancien Evêché (16e eeuw), Kerk St. Serdot (16e eeuw, met toren uit de 12e), grafkapel (12e eeuw) in de tuin van het klooster 'de la Miséricorde' (bezoek).
N704, N673, N20, N573 naar:

ROC-AMADOUR (62 km)
Bijzondere ligging! 'Basse église' van St. Amadour: een der oudste en beroemdste bedevaartsplaatsen van Frankrijk, relikwieën.
Kapel van de H. Maagd: zwarte maagd.
Gebouw der Tempeliers.
N673, N681 naar:

GRAMAT (6 km)
Op de D15, t km ver, rechts een tumulus.
N677, N673 St. Céré, N140, D12 naar:

ARGENTAT (60 km)
Vóór de stad binnen te gaan, links van de weg een menhir.
N680 naar:

MAURIAC (51 km)
N.D. des Miracles: zwarte Maagd.
N678 naar:

BESSE-EN-CHANDESSE (85 km)
Zwarte Maagd.
D5, N496 naar:

ST. NECTAIRE (18 km)
Dolmen op de weg naar St. Nectaire-le-Haut. Prachtige romaanse kerk (kapitelen, email). N496 naar:

ISSOIRE (32 km)
Interessante romaanse kerk, frescos.
N9 naar:

CLERMONT-FERRAND (35 km)
N.D.-du-Port (12e eeuw), interessant, zwarte Maagd.
In Montferrand: rue de la Chantrerie, maison d'Adam en Eve (15e eeuw).
N9,N143,N144 naar: BOURGES (183 km)

Zo kwam ik uiteindelijk in Bourges aan.
Het is nu 19:00. Koken (spinazie, gebakken eieren, meloen), vroeg slapen en morgen Bourges bekijken.

31-07 donderdag
Geen oog dichtgedaan. De camping ligt vlakbij een zeer drukke verkeersweg, die de hele nacht lawaai veroorzaakt.
Bourges, boeiende stad. Redelijk weer. Morgen naar Vezelay.

Palais de Jacques Coeur: brandpunt van alchemie, talrijke symbolen.
Hotel Lallement: 'duif in glorie' op een plafond. Kathedraal St. Etienne: wereldberoemd, glasramen. (13e eeuw).
N151, N77, N151 naar:

01-08 vrijdag11:30
Het is nog nooit zo laat geweest. Vezelay
Geen mens kan een zalige dood sterven als hij Vezelay niet heeft gezien.
Om half ties 's avonds vangt daar een schouwspel aan, dat zijn weerga niet heeft (tot nu toe) Son et Lumière. Voor je het beseft ben je bezig aan een kruistocht.
Vanmorgen vanuit Bourges vertrokken. Zodra ik de Loire zag, wilde ik eigenlijk niet verder. Niet allen de camping met plage, maar ook Charité sur Loire, een vrolijk plaatsje.

02-08 zaterdag
Gebarkeerd op de camping. Het was pas 15:00. Vanuit Clamecy naar huis gebeld. Daarna Vezelay.

Op gegeven moment:
verkeerde weg en via vreselijk smalle paadjes
door een grandioze streek zag ik

Vezelay in de verte

De Madeleine op top

 
Het was al na zessen en geen camping, wel een 'terrain vague' achter de kerk. Een soort speelweide tussen kerk en kerkhof. Veel bomen en steekvliegen, die enthousiast op de grijze kist afkwamen. Binnen de kortste keren was het onmogelijk door de ramen naar buiten te kijken. Toen ik even later om de Madeleine heenliep, bleek er echter nog een terrein met een batterij toiletten, zonder uitzicht op het kerkhof en zonder doodsvliegen. Snel herplaatste ik de Barkas.
Heerlijk gegeten: Hors d'oeuvre, escargots, entrecote met paddestoelen, kaas en koffie.
Inclusief apéritif en 'n demi Grand Bourgogne 25 NF.
Na het diner begon het schouwspel rond de kerk.
Daarna nog even een afzakkertje en vanmorgen een petit dejeuner in het restaurant dat nu ook een hoteletje bleek te zijn.
VEZELAY (128 km)
La Madeleine,prachtige romaanse kerk (11e tot 13e eeuw). Belangrijke bedevaart, pleisterplaats op de weg naar St. Jacob van Compostela. Bijzondere portalen, kapitelen! Op de dwarsbalk van het middenportaal fantastische figuren; mannen met hondekoppen, eenogigen met één been.

Nu ben ik halverwege Auxerre.

Auxerre.
Het is een beetje triest. Sinds ik gisteren gebeld heb, lijkt het afscheid van Frankrijk aangebroken. Het einde van deze formidabele reis is in zicht.
Na een paar dagen voelde het alsof ik al maanden weg was. Nu lijkt het alsof ik een paar dagen geleden pas ben aangekomen.
Amiens, Rouen, Lisieux, Sizun. Dat is toch al weer een tijdje geleden.
Auxerre: St. Germain en de kathedraal bezocht. Een mals regenbuitje tussendoor bracht me in een bistro. Ik had nog willen doorreizen naar Chablis, maar te moe en dus naar een camping in dolce far niente. Het is 20:00 geweest en na een glas wijn zoek ik m'n leger.

D36, N6 naar AUXERRE (53 km)
Kathedraal St. Etienne (13e -15e eeuw): in kruis van transept mozaiek-labyrint, verder frescos, glasramen. Kerk St. Germain: krypten (6e, 9e, 11e eeuw): oude kapitelen, inscripties en schilderingen uit de 9e en 10e eeuw.

03-08 zondag
Van Auxerre naar Pontigny, naar de abdij van de Cisterciensers. De kerk is van een uiterst sobere Gothiek. Ik heb 't idee, dat de monniken veel natuurkundig werk verrichten. Er hing tenminste een gedenksteen van een abt die gestorven was tijdens het doen van ontdekkingen. Ook stond er een houten kist van een monnik die tijdens z'n leven vruchtbaar werk geleverd had in de chemische werkplaats.

In Sens is de zeer indrukwekkende kathedraal van St. Etienne te vinden. Ook hier is, evenals in andere plaatsen, wel 'ns een of andere paus geweest.
Alsof het niet op kon heb ik ook hier weer het middagmaal genoten in een restaurant.
N6 naar: SENS (57 km)
Kathedraal St. Etienne (12e eeuw): relikwieënhouder van het Ware Kruis. Mozaïeklabyrint. Glasramen.

Na Sens via Fontainebleau, waar in de Salle des Colonnes 3 eenakters van Ionesco werden gespeeld, naar Barbizon, een pitoresk plaatsje gelegen in een sprookjesbos.