Bijlage 3:                      Zicht op 75
Informatie-bronnen:  notes & quotes

1)      uit: Actief in de wijk, gebiedsgids voor 65+ (2019/2020)
blz. 32 "Huisbezoeken aan 75-plussers":
“Waarom doen we dit huisbezoek?
In het gesprek komen uw vragen en wensen op het gebied van wonen en leven aan bod. Zo krijgen wij een goed beeld van wat nodig is en hoe we u daar bij kunnen helpen. Met het gesprek willen we ook in kaart brengen of u mee wilt doen aan activiteiten in de wijk en in de stad, of dat u misschien vrijwilligerswerk wilt doen. We kunnen u ook in contact brengen met andere bewoners of vrijwilligers.”

 

2)      Uit: werkoverzicht betrokkene:   www.gaingate.com/q/vh/werk.htm  (2017)
2010 – heden:  het algemeen burgerlijk pensioenfonds heeft zich over mij ontfermd.
“Door de bank genomen 40 arbeidsjaren premie betaald. De premie varieerde door de jaren heen, voor zover ik daar zicht op had, van 17% tot 24%. Ik heb dus ongeveer 20% arbeidstijd, oftewel 1 dag per week gewerkt voor het Algemeen Burgerlijk Pensioen, wat neerkomt op 8 pensioenjaren. Daarnaast doe ik mee met de AOW
Maar ik leef nu ruim één jaar in ABP spare time en voel me derhalve verplicht door te werken  met  en voor iedereen vanuit de gedachte: ‘de wereld is bedoeld voor morgen’.”
 

3)      uit: “Voor Mekaar” OBI-Rotterdam (2018)
Evaluatie gesprekken 75+:

(blz.66)  “ Volgens de vrijwilligers was er regelmatig een intermediair zoals bijvoorbeeld zoon of dochter, bij het gesprek aanwezig. Voor de vrijwilligers was dit niet altijd gemakkelijk. Vaak antwoordde deze persoon voor de oudere en was het lastig te verifiëren of de oudere het hier zelf mee eens was.
Het is daarom lastig te bepalen in hoeverre de antwoorden op de eenzaamheidsvraag ... valide zijn.”

(blz. 68)  “Uit de focusgesprekken met professionals uit de backoffice bleek dat men soms de diepgang op de formulieren van de vrijwilligers miste. Ook was de informatie soms te summier, was de inschatting met betrekking tot de ernst van de problematiek niet altijd correct.”

"Vrijwilligers vinden vaak iets erger dan dat wij als maatschappelijke werkers vinden."
"...ook al is alles aardig aangevinkt...blijkt de situatie toch wat anders in elkaar te zitten."

uit “Voor Mekaar Bijlage 12”: Gespreksprotocol Huisbezoek
Openingsvragen voor de onderwerpen:
Dagelijkse bezigheden, Sociale contacten, Activiteiten, Mantelzorg en vrijwilligerswerk, Voorzieningen in de wijk, Gezondheid, Kwaliteit van leven, Voeding, Eenzaamheid.
Voor alle onderwerpen zijn er “voorbeelden voor vervolgvragen”.

Met “Check na gesprek”:
1. Zijn alle onderwerpen van de checklist besproken?
2. Heb ik geïnformeerd of de burger akkoord is met het delen van de gegevens?
3. Sociale kaart boekje gegeven?
4. Heb ik de voucher in het sociale kaart boekje benoemd?

uit “Voor Mekaar Bijlage 6”:  Vragenlijst voor huisbezoek
De vragenlijst loopt niet geheel congruent met het protocol en toont gesprek sturende aanvinkhokjes wat duidt op een risico voor “data driven policy”. (zie ”Voor Mekaar”: Bijlage 2 e:  verantwoordelijkheidsaspecten)
 

4)       uit: “Zelfredzaamheid-matrix 2017”, GGD  Amsterdam:
(2017)
Domeinen:
Financiën, Werk & Opleiding, Tijdsbesteding, Huisvesting, Huiselijke relaties, Geestelijke gezondheid, Lichamelijke gezondheid, Middelengebruik, Basale ADL, Instrumentele ADL, Sociaal Netwerk, Maatschappelijke participatie, Justitie.
Classificatie:
1. Acute problematiek,
 2. Niet zelfredzaam,     3. Beperkt zelfredzaam,  4 Voldoende zelfredzaam,    5. Volledig zelfredzaam
 

5)       uit: “Kwetsbaar en Krachtig” OBI-Rotterdam (2016)
“Onder kwetsbare Rotterdammers verstaan we mensen met een verstandelijke of psychische beperking, mensen met een lichamelijke beperking en/of chronische ziekte en ouderen vanaf 75 jaar. “
“Zelfredzaamheid is geen toverwoord en kan ook niet bedoeld zijn om mensen op zichzelf terug te werpen.”

Omgekeerd wordt een teveel aan hulp ook als een aantasting van de zelfredzaamheid ervaren. (blz. 63)
5.1 Uit: OBI Rotterdam “Kwetsbaar en Krachtig” blz. 6:
“Stakeholders: beleidsmakers, professionele en vrijwillige (zorg)organisaties en organisaties die de belangen behartigen van kwetsbare Rotterdammers”.
De term ‘stakeholder’ is gebezigd binnen het project “75 in Zicht” om enige objectivering/distantie te creëren tussen de profielbeschrijver, het ZRH-panel en de betrokkene.
 

6)       uit: Traject Mantelzorg (2015/2016)
Voorbeeldvragen bij het maken van een ecogram
 Met wie praat u als u het moeilijk hebt?
 Welke rol speelt deze persoon in uw leven?
 Met wie heeft u contact in de buurt waar u woont?
 Met wie heeft u telefoongesprekken?
 Met wie gaat u (weleens) naar buiten?
 Hoe is het contact met familieleden?
 Van wie krijgt u bezoek?
 Bij wie gaat u wel eens op bezoek?
 Heeft u vast gezelschap bij het eten, in de huiskamer of tijdens activiteiten?
 Aan wie schrijft u weleens brieven of kaarten / wie schrijft weleens brieven of kaarten aan u?
 Met wie heeft u contact via brieven, ansichtkaarten, e-mail, WhatsApp of Facebook?
 Gaat u wel eens uit logeren en bij wie?
 Heeft u de afgelopen tijd aan iemand iets uitgeleend of heeft u van iemand iets geleend?
 Wie komt er op uw verjaardag / bij wie gaat u op verjaardag?
 Zijn er personen die voor u belangrijk zijn, niet genoemd?
Deze vragen zijn zijdelings aan de orde geweest, maar komen niet expliciet voor in het ZRH-profiel “75 in Zicht”.
 

7)       Uit: VNG: “Zorgen over het keukentafelgesprek”  (2015)
De Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO 2015) is er op gericht dat gemeenten hun inwoners ondersteunen bij problemen rond zelfredzaamheid en participatie.
Inwoners die behoefte hebben aan ondersteuning kunnen dat melden bij de gemeente en de gemeente doet vervolgens onderzoek naar de persoonlijke situatie van de inwoner.
In veel gevallen gebeurt dit onderzoek in de vorm van een gesprek, dat ook wel bekend staat als het ‘keukentafelgesprek’.
De VNG vindt de term “keukentafelgesprek” verwarrend. Niet alleen omdat dit gesprek ook op het gemeentehuis zou kunnen plaatsvinden, maar ook omdat de burger (die hier zelf het initiatief moet nemen voor het gesprek) wellicht moeilijke zaken met deze term niet bespreekbaar acht.
“De term doet dan geen recht aan het belang ervan voor de inwoners”.
 

8)       Uit: Vilans: “Zo zelfredzaam”  (2014)
De term zelfredzaamheid wordt vaak en veel gebruikt in combinatie met termen als zelfmanagement, eigen regie en samenredzaamheid. Hoewel de begrippen veel met elkaar te maken hebben en elkaar soms overlappen, zijn er ook verschillen.
In een aantal definities komt naar voren dat zelfredzaamheid een vermogen is van mensen. Dit vermogen is te ontwikkelen en beïnvloeden, afhankelijk van de problemen, context en veerkracht van mensen. Zelfredzaamheid is daarmee het aangrijpingspunt om mensen te ondersteunen bij het leiden van het leven dat zij wensen.
Zelfredzaamheid wordt ook wel gezien als “uitkomstmaat”, als datgene wat hulpvrager en hulpverleners, formeel en informeel, nastreven.
Na deze verkenning biedt Vilans een overzicht van de verschillende instrumenten die beogen de zelfredzaamheid van zorgvragers in kaart te brengen:

• Zelfredzaamheidsmatrix              • Zelfredzaamheidsmonitor           • Zelfredzaamheidsradar
• Zelfredzaamheidsmeter               • Zelfstandigheidslijst                    • Effecten Ster
 

9)      Uit: Vilans: “De Zelfredzaamheids-meter” (2013)
Vilans hanteert 10 levensdomeinen waarvan de zelfredzaamheid gemeten kan worden in 4 gradaties:
                                      Niet,   Beperkt,   Voldoende,   Volledig zelfredzaam.
Daarbij zijn er tussengradaties die mede worden ingevuld met bepaling van de mate waarin de betrokkene in staat is zelf de regie te voeren.
Bij mobiliteit kan persoon dan “volledig zelfredzaam” scoren, als de persoon in kwestie zelf iemand heeft kunnen organiseren die zijn karretje duwt.

De levensdomeinen van deze ZRH-meter zijn:
1.  Dagbesteding (vrije tijd, zinvolle activiteiten)
2.  Woonsituatie
3.  Lichamelijk functioneren
4.  Psychisch functioneren
5.  Cognitief functioneren
6.  Huishouden
7.  ADL-vaardigheden (eten, wassen, aankleden, toiletgang etc.)
8.  Sociaal Netwerk
9.  Mobiliteit
10. Financiële situatie

 

10)   Uit: Vilans: “Zelfredzaam in de Wijk” (2012) Een literatuurstudie
20  methodieken uitvoerig in schema gezet en beschreven naar methodiek, beoogde doelgroep, resultaten, ervaringen, werkwijzen en ontwikkelende organisatie, of, zoals Vilans zelf zegt:

     “Gemeenten krijgen steeds meer een centrale rol in het welzijn van hun burgers (kanteling WMO en Welzijn Nieuwe Stijl). Daarbij hoort ook dat zij burgers stimuleren zelfredzaam te zijn en aanspreekpunt zijn voor problemen en vragen van burgers. Deze rol is relatief nieuw en gemeenten zoeken naar manieren om bijvoorbeeld (meer) invulling te geven aan participatie en zelfredzaamheid van burgers.”
     “Dit overzicht geeft een compleet beeld van goede methoden die u kunt toepassen om met zelfredzaamheid aan de slag te gaan. Het bevat methodieken die starten vanuit gemeenten en vanuit zorg- en welzijnsorganisaties. Vilans hoopt dat u geïnspireerd bent om een verbeterslag te maken in het organiseren van zelfredzaamheid in uw praktijk, wijk en gemeente.  Laat u inspireren      Veel succes!” 

11)   Over de Effectenmonitor  (2012)
De Effectenmonitor is (naar eigen zeggen) een uniek leefwereld-instrument en maakt logische verbindingen tussen cliënten en hulpverleners, tussen hulpverleners en management, en tussen het management en financiers.

De monitor, bedoeld voor professionele ondersteuners/begeleiders, meet in tien gradaties op een  ster van
8 punten zrh-aspecten ten aanzien van:

1. Gevoelens,   2. Hoe wij communiceren,   3. Ken Jezelf,  4.  Intimiteit & Seks,  
5. Gezondheid,   6. Veranderen, 7. Familie en Vrienden,   8. Wonen & Geld
 

12)   Van Movisie.nl een cursusaanbod: “Op weg naar de gouden jaren”  (2015)
Vier bijeenkomsten met maximaal 10 deelnemers om de cursisten voor te bereiden op pensioen/vrije tijd..
Een uitvoerige methodebeschrijving en speciaal opgeleide trainers.
Tijdens de eerste sessie “Actief voorbereiden op de toekomst” krijgen de deelnemers huiswerkopdrachten om bijvoorbeeld “met behulp van de techniek van ‘geanticipeerde spijt’ een persoonlijk doel te formuleren…., waarbij de volgende vraag centraal staat: “Waar heb ik over 5 jaar zeker spijt van als ik nu niets doe?”

13)   Uit: https://nl.wikipedia.org/wiki/Algemene_dagelijkse_levensverrichtingen
“Algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) zijn de handelingen die mensen dagelijks in het gewone leven verrichten. Het begrip wordt vooral in de zorg gebruikt om te bepalen in hoeverre iemand zelfredzaam is.”
Wiki geeft een goed overzicht van de adl-verrichtingen.
 

14)   Uit: Thuisarts.nl   (2019)
“Nadenken en praten over mijn levenseinde”
Initiatief van huisartsen, specialisten en patiënten federaties.
Motivatie, veel tips en een keur van gespecialiseerde informatie via 12 afzonderlijke websites.

15)   Uit: www.gaingate.com/id  (2007)
Website voor het ontwikkelen van een burgerinitiatief voor ID-recht, als onderdeel van het onderwijscurriculum over burgerschap en maatschappelijke participatie in het primair onderwijs ter voorbereiding van “ID-plicht vanaf 14 jaar”.

16)   Uit: gaingate.com/coolcove/cap06.htm  (1999)
“Boven geven en onder nemen” de basisgedachte achter het woon-/werkexperiment Manhattan 3.0 met een korte ontstaansgeschiedenis “Manhattan aan de Maas”.

17)   Ingrid de Zwarte: “Hongerwinter” Uitgeverij Prometheus (2019)
In “Hongerwinter” analyseert Ingrid de Zwarte  de oorzaken en gevolgen van de hongersnood in West-Nederland tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog.
“Wereldwijd is de Hongerwinter nog altijd de belangrijkste casus voor onderzoek naar de relatie tussen blootstelling aan ondervoeding voor de geboorte en gezondheid in het latere leven.”
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/drafts/jan-ouvry/75-jaar-geleden-market-garden-mislukt-het-begin-van-de-hongerw/

18)   Uit: NRC-Lab  Ellen de Bruijn / Alleenstaanden  (2001)
“En als het aantal alleenstaanden in de maatschappij blijft toenemen, en daarmee het belang van vriendschappen, zouden vrienden op den duur wel eens belangrijker voor geluk en gezondheid kunnen gaan worden dan vaste relaties.”

19)   Nationale Ombudsman: Van wie is privacy eigenlijk?  (2018)
“De burger is een partner in het ketenoverleg. Dat betekent dat hij iets te zeggen heeft over de manier waarop overheidsinstanties zijn situatie bespreken, en over hoe hijzelf bij het ketenoverleg is betrokken.
Dit vraagt om een open en doorlopend gesprek tussen de professionals van de betrokken instanties en de burger over welke gegevens instanties delen, hoe dit gebeurt, met wie en met welk doel. De burger kan in dit gesprek laten weten hoe hijzelf betrokken wil zijn in het ketenoverleg en wat zijn grenzen zijn wat betreft het delen van zijn gegevens.”

20)   Marlies van Eck / Toine Heijmans “Stoer gedrag”  VK-25-09-2019
Inleidend interview t.g.v. Kamercommissie/Belastingdienst over de discrepantie tussen wet- en regelgeving bij uitvoeringsinstanties.
Onderzoek van Van Eck naar geautomatiseerde ketenbesluiten leidde tot de conclusie, “dat het onduidelijk is hoe die besluiten tot stand komen, hetgeen de rechtspositie van de burger schaadt”.

“Elke ‘change’ binnen het systeem kost maanden werk,...de menselijke maat is niet meetbaar, … er bestaat een lemen laag tussen de bouwers van de systemen en de bedenkers van het beleid”.
https://marliesvaneck.wordpress.com/category/geautomatiseerde-ketenbesluiten/

21)   Inspectie Onderwijs: Burgerschap op School  (2017)
Een onderzoek naar burgerschapsvorming en maatschappelijke participatie.
“Naar mate burgerschapscompetenties, zoals scholen aangeven, op meer plaatsen in het curriculum bevorderd worden, zijn afstemming en sturing, en planmatige en doelgerichte aanpak meer van belang. De inspectie constateerde dat daar op de meeste scholen waar ze de kwaliteit van het burgerschapsonderwijs in kaart bracht, weinig sprake van is.”
https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/rapporten/2017/02/07/burgerschap-op-school

22)   Corinne Cath-Speth (Oxford) en Roel Dobbe (New York University)  (2019)
“Verwacht geen wonderen van Artificiële Intelligentie”
Volkskrant 24 augustus 2019, pag. 18.
In 2016 wees de Raad voor Openbaar bestuur al op het risico van “ketenbesluiten” als “interacties tussen systemen onderling”.²⁴ )
De ombudsman stelde in 2018:  “de burger is een partner in het ketenoverleg”. ¹⁹ )
Liesbeth Jongkind stelt in 2018: “computers kunnen het ook fout hebben” ²⁶ )
 

23)   Uit: https://Gaingate.com/tmstory/cascade.htm :
(1968-Noordwijkerhout / 2004-Meineszhood)

Inclusief denken betekent:
- onszelf niet superieur achten aan de buren, aan andersdenkenden of aan mensen met ander gedrag,
- cultuur of religie. de ander net zo serieus nemen in zijn bedoelingen als familie of vrienden.
- bereid zijn om naar de ander te luisteren en de eigen overtuiging kritisch te bekijken
- veranderingsbereidheid tonen in een maatschappelijk dynamische omgeving

 “De wereld is voor morgen bedoeld”
Zo kan een ultieme basis ontstaan voor een globale samenleving met regionale/lokale dynamiek/eigenheid.

24)   Uit: Systeemverantwoordelijkheid, Raad voor Openbaar Bestuur  (2016) :
       “Juist de interacties tussen een systeem en zijn omgeving en tussen systemen onderling maken dat de grenzen vaag zijn en kunnen verschuiven. Juist daarom ook is het moeilijk om te bepalen in welke mate iemand nog verantwoordelijk kan zijn voor de al of niet behaalde resultaten.”

      “Autonome burgers, beter opgeleid dan ooit, raken steeds meer gewend sturing te gaven aan hun eigen leven. Ze vragen van de overheid eigen afwegingsruimte, “

     “ Om dat (lokale centralisatie van openbaar besturen) te voorkomen moeten gemeenten onder meer investeren in vertrouwenwekkende contacten met zorginstellingen en samen met hen visies ontwikkelen op de vernieuwing van zorgverlening. Dat is belangrijker dan het vlot afsluiten van contracten met aanbieders die slechts op prijs concurreren. Dat vergt ook van lokale politici een omslag in het denken en handelen. Zowel een overmatig vertoon van daadkracht als een te groot accent op risicomijding kunnen de doelstellingen van de decentralisaties schaden.

     “Lokale politici spelen een belangrijke rol, maar moeten accepteren dat de vele maatschappelijke organisaties, professionals, ondernemers en niet te vergeten burgers zelf, een doorslaggevende rol gaan spelen”.

      “Alleen door met elkaar in een gemeente of zelfs in een wijk of straat te bespreken wat men in een specifieke situatie verstaat onder begrippen als goed bestuur, goede zorg en goed burgerschap, kunnen deze wellicht pragmatisch hanteerbaar worden gemaakt.”.

25)   Uit: SCP: Particulier Initiatief en Publiek Belang (2002)
Beschouwingen over de aard en toekomst van de Nederlandse non-profitsector.
Reader met 12 bijdragen ter voorbereiding van een conferentie.

Paul Dekker: Civil Society
       “In Nederland hadden we ooit de zuilen, waarbinnen althans per levensbeschouwing samenhang tussen non-profits inclusief belangenorganisaties werd ervaren.”
 
       “Er wordt dan ook gezocht naar nieuwe modellen om de organisaties zin en vorm te geven. Daarbij gaat het grofweg om de keuze tussen ‘maatschappelijke onderneming’ en civil society.”

       “Het idee van de civil society is vooral een herbezinning op en een poging tot actualisering van het vrijwillige en levensbeschouwelijke en politieke engagement dat de oorsprong van veel non-profits vormde”.

Herman Tjeenk Willink: Herwaardering PI

       “In de afgelopen halve eeuw is het Particulier Initiatief (eerst) verstatelijkt en (vervolgens) onder invloed van de markt geraakt.”

       “Waar het pi als zelfstandige factor in het publieke domein verdween, bleef de staat over.”

       “Achteraf moeten we constateren dat onvoldoende is beseft dat de overheid juist geen bedrijf is en de burger niet alleen maar klant. Behalve doeltreffendheid en doelmatigheid moet elk overheidsoptreden voldoen aan de eisen die de rechtsstaat stelt (bijvoorbeeld rechtsgelijkheid en rechtszekerheid) en aan de eisen die de democratie verzekeren (bijvoorbeeld het recht mee te spreken en de plicht publieke verantwoording af te leggen).”
      “Het Particulier Initiatief is de uitdrukking van de eigen verantwoordelijkheid van sociale verbanden en groepen van burgers. Het particulier initiatief geeft uitdrukking aan en organiseert de verscheidenheid die de staat moet respecteren, hetgeen niet staatsonthouding betekent.”

      “Als geen ander zouden wij moeten beseffen dat de samenspraak en het evenwicht die onze vorm van (pacificatie)democratie kenmerken alleen kunnen voortbestaan met tegenspraak en tegenwicht.”

Jos van der Lans en  Stavros Zouridis: eisende consument of mondige burger

      “Vroeger leverde de verzorgingsstaat de burgers een (klantonvriendelijk, uniform, bureaucratisch) aanbod, maar tegenwoordig kunnen mondige burgers heel goed zelf uitmaken wat goed voor hen is.”

      “Misschien is dit een overtuiging waarin succesvolle elites zichzelf kunnen laven, maar of dit beeld recht doet aan moderne burgers is zeer de vraag. Vaststaat dat dit reclamebeeld andere aspecten van het menselijk bestaan uit het publieke vertoog wegdrukt. Mensen zijn immers ook sociale wezens die voortdurend met elkaar associaties aangaan en daardoor onderling verweven zijn in een permanent net van afhankelijkheden.”

26) ibestuur.nl  Liesbeth Jongkind (2018)  het ketenbesluit: 

        “Toeslagen, boetes, belastingen, ze worden namens de overheid door bestuursorganen verdeeld en geïnd. De meer dan 120 bestuursorganen in Nederland nemen besluiten op basis van de door de burgers aangeleverde informatie en regelmatig baseert de computer van het ene bestuursorgaan zijn besluit op de informatie die de computer van een ander bestuursorgaan heeft aangeleverd. Dat heet een ketenbesluit.”

        “Uitkomsten van ketenbesluiten worden vaak al aan een volgend geautomatiseerd bestuursorgaan doorgegeven voordat de betrokkene bezwaar heeft kunnen maken.”

        “Zelfs als het eerste besluit later wordt aangepast, blijkt het vaak onmogelijk om de vervolgbesluiten te corrigeren. Het gevolg is dat de individuele burger klem komt te zitten als de computer zijn uitzonderlijke situatie niet als zodanig erkent. De geautomatiseerde overheid is vooral bezig met het besturen van grote informatiestromen, niet met de levende mensen die daar achter zitten.”

27) Sociale Vraagstukken  / Theo Schuyt:  We zijn toch al betrokken? (2016)

      “Zo is bij de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de Participatiewet in januari 2015 de participatiesamenleving geïntroduceerd.”

      “Cruciaal daarbij zijn de decentralisatie van bevoegdheden en financiën van het rijk naar gemeenten, en het betrekken van het familie- en informele netwerk van zorgbehoeftigen bij het bepalen van zorg.”

      “Bij wat toch een majeure beleidswijziging mag worden genoemd, is het particuliere initiatief echter niet als partner betrokken, terwijl het nota bene eeuwenlang een belangrijke rol speelde in het realiseren van maatschappelijke doelen.”

28)   Uit: “Zelfredzaamheid voor iedereen?” / Cora Brink, Aletta Winsemius en Nienke van der Veen.
https://movisie.nl/publicaties/ 
Kennisdossier nr. 5: Zelfregie, eigen kracht, zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. De begrippen ontward.

       “Het is goed om scherp te zijn op de manier waarop de begrippen worden gebruikt bij het lezen van beleidsstukken, het voeren van gesprekken met de gemeente, het volgen van de uitvoering en het gevraagd en ongevraagd adviseren. Dit voorkomt dat er onder het mom van deze begrippen beleid wordt gemaakt dat de ruimte voor zelfbepaling en participatie in de samenleving voor cliënten en burgers verkleint in plaats van vergroot.”

       “De burger heeft ook een eigen verantwoordelijkheid. Hij zal actief moeten bedenken welke oplossingen en mogelijkheden er zijn en welke inspanningen hij daarbij zelf kan leveren.”

29)      Uit interview in Volkskrant 3-2-2020: “Pas op met sociaal doe-het-zelven”, zegt Hiska Ubels, gepromoveerd  aan de RUG op een onderzoek naar bestuurlijke processen,
       “Zelfredzaamheid is op de lange termijn onrealistisch”, een  conclusie uit haar onderzoek met als titel:“Vernieuwende vormen van lokaal bestuur met een hoge mate van burgerzelfsturing”.
Met zelfredzaamheid doelt ze hier op burgerinitiatieven in wijken/dorpen, waar gemeenten hun verantwoordelijkheid afbouwen en uitvoering overdragen aan enthousiaste burgers.

 

welbevinden  010

over anteciperend burgerschap
oftewel
onburgerlijke gehoorzaamheid