voor het gehele artikel (imo *****)
2019-06-15, nrc-handelsblad/weekend blz.30-31:
Bas Heijne ging vanwege dit boek naar de Britse historicus David Wooton.
Hij deed er via een indringend interview verslag van in NRC-Weekend.
Hieronder een paar quotes eruit, omdat Wootton een plek verdient op
ons podium voor opmerkelijke mensen in termen van younger policy
Bas H: Er heerst al lang onvrede over deze manier van denken.
Waarom verandert er zo weinig?
David Wooton:
We hebben een wereld geschapen waarvan we heel goed begrijpen wat er mis mee is.
Maar we weten veel minder goed wat we eraan kunnen doen.
Ook ik heb geen antwoorden,
ik probeer te laten zien hoe we hierin terecht zijn gekomen,
hoe de Verlichting ons zowel vrijheid en gelijkheid heeft gegeven, als
ons heeft opgesloten in een wereld waarin alles om het najagen van macht en winst gaat.
Maar wellicht is het niet eens nodig om antwoorden te formuleren.
De geschiedenis dwingt ons, onze preoccupaties voortdurend aan te passen.
Neem kunstmatige intelligentie, of energietransitie.
Ik vermoed dat we aan het einde van dit soort Verlichtingsdenken zijn gekomen.
Binnen twintig, dertig jaar zullen de economische,
sociale en technologische omstandigheden
om een heel andere morele, en politieke manier van denken vragen.
Vergeet niet dat het oude mensbeeld vooral op schaarste was gebaseerd.
Het was ontzettend moeilijk om te krijgen wat je wilde hebben;
je moest er keihard voor werken,
jezelf er van alles voor ontzeggen, lang afzien.
Die wereld is aan het verdwijnen.
Zoveel is gemakkelijk te verkrijgen, zoals informatie,
en wordt ook steeds goedkoper.
Wanneer het idee van schaarste minder dominant is,
veranderen ook onze prioriteiten. Het kan alle kanten opgaan.
Maar ik vermoed
dat menselijke relaties belangrijker voor ons zullen worden!
Bas H: Maar op dit moment is er een felle reactie tegen het liberalisme.
David Wooton:
Tot je denkt aan wat de alternatieven zijn.
Ik beschouw mezelf als liberaal, simpelweg omdat ik op dit moment geen levensvatbaar alternatief zie. Maar ook ik ben een ongelukkige liberaal.
We hebben ons gevoel van betekenis en waarden verloren,
we hebben in de maatschappij onze relaties tot een reeks berekeningen teruggebracht.
Wanneer je een universiteit gaat runnen alsof het een bedrijf is,
heeft dat ook invloed op hoe de mensen die er werken met elkaar omgaan.
Alles wordt instrumenteel gemaakt.
Bas H: Wat stelt u tegenover het Verlichtingsoptimlsme van mensen als Steven Pinker?
David Wooton:
We moeten beseffen dat we geen rationeel calculerende wezens zijn.
Mensen zijn doorgaans verknocht aan hun vertrouwde ervaringen en gewoonten,
ze zijn vaak ten diepste conservatief,
willen weten waar ze aan toe zijn,
gedragen zich vaak tribaal,
zijn van nature wantrouwend tegenover buitenstaanders.
Dat zijn fundamentele aspecten van de menselijke natuur,
die kan je niet zomaar negeren.
Je kunt ze wel ombuigen,
bijvoorbeeld door het idee van wie buitenstaander is te veranderen,
zodat het wantrouwen afneemt.
Maar omdat het liberalisme zich is gaan gedragen alsof je dit soort eigenschappen rustig kunt elimineren of negeren, hebben de hedendaagse vijanden van de Verlichting zuurstof gekregen. Die reactie is echt gevaarlijk.
Maar als je niet wil beseffen dat mensen zich geborgen willen voelen, een gevoel van continuïteit nodig hebben en zich instinctief verzetten tegen al te snelle veranderingen, moet je niet raar opkijken als je fascistoïde reacties oproept.
David Wootton
schrijver van o.a.:
The Invention of Science (2016)
Professor Geschiedenis aan de York Universiteit
Bas Heijne
zeer gewaardeerd schrijver/columnist, kritische vragensteller.
Bij "M" kwamen boek noch interview tot hun recht,
zoals dat heet.
Jammer voor Bas, jammer voor de kijker.
Maar gelukkig hadden we het
NRC-Handelsblad nog.