De Lage Landen

europa
 patrimonium of matrimonium

De Grieken, 2500 jaar geleden de grondleggers van het omov-principe voor stadsbestuur, al hebben ze daar zelf later als staat soms weinig van begrepen, noemden een gebied ten noorden van de Balkan naar Europa, een prinses, die (door Zeus ontvoerd/bevrijd) het matrimonium vestigde voor een nieuw oord;

Napoleon dacht zo'n 2200 jaar en menig Grootvorst later, dat van de Oceaan tot aan de Oeral en van het Middellandse Zeegebied tot aan Scandinavië, alle wegen naar herstel van dat ideale toevluchtsoord zouden gaan leiden. Parijs heeft veel Europese steden verlicht.
Maar, vóór die tijd speelde Engeland al met de gedachte dat heel de wereld, behalve Europa wel British Empire zou kunnen zijn en verklaarde daarmee Europa als het ware incontinent, non-consistent.

Grootheidswaan & overmoed liggen dan ook op de loer, zoals we bij onze Oosterburen zagen.
Dat heeft de afgelopen eeuw met zijn genante oorlogen & volkerenkwellingen wel geleerd. 

Bij alle leiders van Europese staten leefde meer de gedachte aan een patrimonium met domeinen. Soms evenzeer door God gegeven als Europa, gegeven door Zeus.
Maar allen gingen voorbij aan het voortschrijdend bewustzijn van mens & wetenschap, dat democratie niet vraagt om leiders voor groepen, volkeren of naties, maar om bestuurders die interdependent een gezamenlijk belang kunnen vertegenwoordigen.

Die staat ziet toe dat hij niet valt.
De grenzen zijn eerder idologisch dan ideologisch of materieel te stellen. 

Als Europa een voorbeeldfunctie wenst na zijn verwoestende verleden van onderlinge & wereldwijde uitputting, waarin overigens ook schitterend veel tot stand gekomen is, dan zal het eerder gericht moeten zijn op de kwalitatieve consolidering van een "Eurohood" door  democratisering van de domeinen binnen zijn gebied ten gunste van economische groei via geconditioneerde schuldensanering in de rest van de wereld. Inclusief de USA, die zich slechts staande weet te houden in een rigide verband van federatieve tweepartijenstaten die per hoofd van de bevolking de grootste staatsschuld ter wereld schijnt te dragen, ergo slechts parasitair kan huishouden en dus iets zou kunnen hebben aan

een
NEE
een
"Nieuwe Europese Eenvoud"

Bon, voordat ik boos word,
terug naar ons ijkpunt voor Europa:

het huidige Noordwijkerhout,
een dorpje in de bosrijke duinen
bij de ziltige moerassen  & brakwatermeren
van de Rijn-delta aan de Noordzee
ten tijde van hun eerste onthutsing.

het jaar 0: de eerste infrontatie
(infrontatie is een onthutsing # mentale confrontatie
die niet tot paniek maar tot nadenken stemt)

De Kaninefaten uit de Zuidduinen verschansen zich in het bos
benoorden de monding van de rivier
(waar ze een wieg, wijk-omheining, als hood inrichten)
Plots waren de Romeinen opgedoken..

[  ] nort wych in't hout,
het jaar van de grote onthutsing

Het gebied werd zo'n 2000 jaar geleden bedreigd
door de Romeinen
die met de monding van de Rivier
de gehele zuidoever tot in de Alpen hadden ingenomen.
Vanuit de bossen ten noorden van de monding keken de Kaninefaten toe.
Al generaties lang gingen de verhalen over een groot Rijk in het Zuiden,
dat voortdurend zijn gebied uitbreidde.

Hals-over-kop waren we vanuit het Zuidduin (Hoek van Holland-Katwijk) de bossen boven de rivier ingevlucht.
We hadden er totaal niet op gerekend, dat vreemde mensen van ver weg in onze simpele omstandigheden belang zouden kunnen vinden.
Nog maar 'n volle hand winters geleden waren de volkeren van Germania, dagen roeien hiervandaan tot voorbij het Zwarte Woud, belastingplichtig gemaakt en ook van het driedelige Gallia waar behalve de dappere Galliërs ook de Belgen & de Franken woonden, waren er al twee onder Romeins bestuur.
Maar dat waren gebieden rijk aan wild, fruit, granen, gesteenten met wonderlijke eigenschappen en eindeloos veel bomen.
Zee & zand, knollen & konijnen. Wij leefden in eenvoud van vis, klein wild en wat akkerbouw, als de zee het toeliet. 
Vooral de herfststormen waren vaak rampzalig.
Plinius Secundus (de Snurker) beschreef het als volgt:
"Een meelijwekkend volk woont daar in hutten op hoge heuvels van zand.
Als de zee over het land is gestroomd, zien ze er uit als zeevaarders en ze lijken op schipbreukelingen als het water weer is gezakt."

Tij & Ontij waren hem vreemd. Eb & Vloed. Maar hij kende onze essentie niet.
In de kracht van het voorjaar leefden we op, genoten simpelweg in de zomer en verzamelden in de herfst de wintervoorraad. En bij Eb genoten we dagelijks van de zeevruchten die we met onze korven en fuiken wonnen op de zandbanken.
Onze economie was meer gebaseerd op duinhouden, dan op huishouden de grootste zorg van onze polderende zuiderburen, de op zee-land woonden.

Onze bodem was van goud.
In de duinen met loofhout, temidden van de zoute zee & het brakke veenwater, borrelde zoet water op. Het paradijs van de eenvoud.
Het geschiedde in die jaren dat we Kaninefaten werden genoemd, omdat ons lot van de konijnen leek af te hangen. Maar de volken die ons geen doorgang wilden bieden, toen we terug wilden van de ijsvelden waar de eeuwige nacht begint, noemden ons Vismensen.
Langs de vloedlijn hebben we onze weg terug moeten vinden. We kwamen van wat nu "het hoge noorden" heet..
(zie: de overing van de planeet)

In de winter kon het leven hard zijn, maar de rest van het jaar leverden de duinen & moerassen voldoende voedsel & brandstof om de Kaninefaten in tientallen wijken van groepsverbanden, hoods, waarvan sommige zich hadden gespecialiseerd, een vreedzaam & coherent bestaan te bieden in een persoonlijke wij-beleving.
Deze werd moreel versterkt doordat de jonge mensen uit de hoods op jeugdige leeftijd (10 tot 12 jaar) in  de woon/werkgroepen werden geclusterd, koters aan de zee- en doters aan de moeraskant van de duinen, bij de ouderlingen, tot ze zich echtten in een hoodwieg, waarvan er tussen het huidige Hoek van Holland & Keukenhof-Aerdenhout zo'n 80 te vinden waren. Het verschijnsel hangjeugd bestond dus niet. 
De inspanning was: "wat goldt dat geldt al te gaer".
Het resultaat: producten voor aangenaam huishouden in alle stadia & aspecten van het leven.
Een hoodwieg telde 10 tot 30 hutten van families en werd omgeven door een grote ring van moeilijk struikgewas en doorgevlochten takken, bescherming tegen indringers als vossen en verwilderde honden. 
De oorsprong van elke hoodwieg is de Wendeling, voor wie na uitverkiezing een nieuwe hoodwieg gemaakt werd.
Daarnaast waren er broodwiegen, waarmee we wat kleinere dalletjes afschermden voor de konijnen & kippen. Wat lekker is, moet je beschermen. Alleen op dieren buiten die broodwiegen werd gejaagd. Je mocht alleen doden, wat voor het eten nodig was.
Ook voor gewasbescherming werden wiegen aangelegd. Wind & zandverstuiving bleven zo redelijk hanteerbaar voor landwinning en zoutzieden, zoals bij de Zilk.
 

Stormachtige weersomstandigheden rondom die twee tot vier rijen duinen, waarbij de zee in het generatiegevoel van de mensen meermalen zal toeslaan en wegvaagt die te ver in het veen of op een bank gaat wonen, hadden bij ons tot het inzicht geleid, dat kinderen vroegtijdig zelfstandig moeten kunnen zijn met beschikking over het inzicht van de wijzen.
Zodra een kind met zijn handen boven het hoofd kon vertellen, mocht het naar  een van de wiegen voor jongens of meisjes. Daar leerden ze de kwaliteiten ontwikkelen die we nodig hebben voor onze ingeving & omgeving.
Duinbehoud, jagen, vissen, knollenveldjes bij de moerassen.  Bont voor kleding, gereedschap maken voor voedselverwerving & huttenbouw, zoutzieden, manden & korven vlechten. Via gulde-groepen werd specifieke deskundigheid doorgegeven.

En passant werden daardoor de hoodwiegen dagelijks voorzien van vers voedsel en grondstoffen voor hoodonderhoud.
De leiding van die jeugdwiegen was in handen van de ouderen.
Praktisch bestuur & begeleiding. Verhalen vertellen & vragen stellen als leermethode. Technieken droegen ze tussendoor over.
Fluit- & gebarentaal waren bij ons erg belangrijk, omdat het geweld van wind & zee praten/roepen soms onmogelijk kon maken.
Ook de seizoensfeesten & duinrituelen  werden via deze wiegen bijgehouden.
De ouderlingen van de koters- & doterswiegen verzorgden de interduinelijke communicatie tussen de wiegen en werden in moeilijker situaties aangestuurd door de Wendeling, die elk jaar bij het korten der dagen werd ingeluid om ons door de donkere dagen te leiden.
Als het jaar goed was geweest, wierp niemand zich op als Wendeling, zodat de oude zijn functies nog een jaar behield. 

Werd er een nieuwe ingeluid, dan werd er een nieuwe hood gewiegd. Daar waren we met z'n allen wel een twee manen mee bezig, omdat de voorbereidingen op de winter prioriteit hadden.

Wie verweduwd raakte in een hoodwieg, keerde meestal snel terug naar de werkwieg van zijn/haar jonge jaren. Je maakte er direct weer deel uit, maar nu van de ouderlingen die de werkzaamheden coördineerden en leiding gaven aan projecten & activiteiten.
Zij die te oud werden voor actieve deelname, trokken weer in in hun hoodwieg voor een aangename oude dag. Ze vertelden spannende verhalen en leerden passen tellen zonder aandacht te verliezen in de omgeving.

Dat er ook voor doters al op jonge leeftijd een seksespecifieke training voor het leven bestond, had de Kaninefaten in het verleden al meermalen gered van de ondergang.
Het omgevingsbewustzijn maakte ons sterk.
Wij hadden duinen zien verdwijnen en nieuwe zien ontstaan.
Met alle  winden leverde de zee ons of nieuw zand achter de duinen of banken voor kust.
Onze banken waren zo een voedselbron en een bescherming tegen aanvallen vanuit zee.
Het zand achter de duinen was de natuurlijke aanwas voor wiegen & gaarden.

Daar hadden zij geen belangstelling voor.

"Zij" waren de volken buiten de delta, waar de gronden hoger liggen en ook nog wel de volkeren daarachter, waar de bergen beginnen. Soms liepen er harbingers in de duinen, verkenners van die volken of andere vreemdelingen. Maar na een vriendelijk, doch eenvoudig onthaal waren ze ook zo weer weg. Er was voor hun volk niet veel te winnen in onze omgeving.
En voor de langere duur is bij ons nergens een pijl op te trekken. Tij & Ontij met hun Rampen. De weg naar de het vaste land was daardoor vaak onvoorspelbaar.

Rond ons jaar 0 waren de Romeinen dus tot in het huidige Nederland binnengetrokken omdat de instandhouding & opleuking van hun aanvankelijke stadstaat een steeds grotere toevoer van arbeid & grondstoffen vereiste.

De primaire voorwaarde voor hun instandhouding, vrede in de directe omgeving,
leidde op zich al tot uitbreiding van de stadsstaat met militaire middelen over een steeds groter deel van het huidige Italië en zo rond ons jaar 0 werd Augustus de eerste die de titel Imperator kreeg (zich aanmat, zeggen sommigen) en pretenties van een Mediterraan-Europees Rijk in empirisch perspectief plaatste met het gebod dat hij liet uitgaan, heel zijn wereld te beschrijven:
"Het geschiedde in die dagen......"

Keizer Agustus had/was:
- veto-recht in de senaat van het Romeinse Imperium
- opperbevelhebber van het leger
- pontifex maximus (hoofd van alle tempels) van Rome

"Ik trof Rome aan in baksteen en liet het na in marmer"

Hun middel voor de instandhouding van het keizerrijk:
"preventieve oorlog" & "het opdringen van bescherming tegen vijanden"
Hun tactiek: verdeeldheid zaaien ("Gallia divida est tres partes").
Grenzen  verleggen in ruil voor slaven & belasting. Over de Alpen, rond de Middellandse Zee. Tot aan de Rijn. Tot in Engeland.
Het Romeinse Leger bestond voor een deel uit enthousiaste overwonnenen!
Rond het jaar 400 is dat niet meer vol te houden. Bij ons in de deltaduinen waren ze toen al zo'n 3 eeuwen weg.
Het is niet alleen de beveiliging van productie & distributie voor eigen behoeften die een groeiende inspanning vraagt. Of de steeds meer menskracht vragende verdediging van die duizenden kilometers grens.
Evenzeer was een merkwaardige behoefte van veel "welgestelde" Romeinen , daar debet aan. In de onder hun invloed gebrachte regio's werden tientallen Domeinen of Lusthoven ingegricht.
Zo wilden ook inheemse leiders wel leven. De Romeinen stonden dat, tactisch of strategisch, toe.
Maar hun ondergeschikten wilden dat ook wel, een eigen domein. "Divide & Impera", dachten de Romeinen: "verdeel het continent & heers over alles!"

Maar zo wilde iedereen wel leven; Wie zal mijn dienaars dienaar zijn?
Het Romeinse Rijk stort in. 400 jaar na onze eerste infrontatie.

Resultaat: De "eerste grote volksverhuizing".
Ostri- & Wisigothen, Franken, Germanen, Langobarden & Vandalen, Saksen & Kelten buitelen over elkaar heen.  Ook het Verre oosten zoekt expansieruimte in onze richting.
Chaos in Europa, dat zo'n 20.000 jaar daarvoor tot in het hoge noorden bevolkt was geraakt met mensen, zoals we die nog steeds tegenkomen.
Met name het behoud van goede gronden en angst voor het ondoorgrondelijke hadden mensen bijeen gehouden in volkeren die somtijds ook overheersten of oplosten in de geschiedenis, maar ook regelmatig in de verdrukking waren of verder werden verjaagd, de noordelijk kou in. (zie: "de overing van de planeet": volkeren wilden nog wel 'ns splijten door twist of thrist).

Hij zag in de chaos na de dood van Nero, die in Rome tot een burgeroorlog leidde, een unieke kans om met de Friezen & ons de Romeinen uit de Delta te verdrijven. Hij vroeg Brinno, die ons door de donkere dagen van 69 & 70 leidde, deze actie te leiden. Binnen een half jaar waren de Romeinen verdreven. Alle domeinen (castella) werden verwoest.
De Bataven in de delta-bezuidenrijns  sloten echter spoedig weer een bestand met Cerialis. Zij aanvaarden een Romeins burgerschap onder eigen hegemonie en verkregen de Zuidduinen.
Daarmee legden ze een nieuwe basis voor die domeinen, die bezuidenrijns dan ook spoedig waren hersteld.
De Enten, Twenten & Drenten, 3 Batavenstammen benoordenrijns, oriënteerden zich liever op de Friezen. Wij trokken ons terug in de duinen en leefden weer een volwaardig bestaan met ons wiegmodel als basis voor duinbehoud.

Het kwaad, hadden we nu begrepen, zit niet alleen in het klimaat maar ook in de parasitaire cultuur van domeinrechten, die een supermacht veroorzaakt. Ook onze duinen maakten soms deel uit van hun gebied, omdat een streekheer familie of vazal was van die verweg-macht.

Riddernijen, koning- & keizerrijken, stadsstaten & regiorijkjes wisselden elkaar de eerste duizend jaar af. Te zware belastingen  & afgunst waren vaak de aanleiding.
"God wil het", was meermalen de motivatie. 

Voor de EEG  (Europese Eenwording Gedachte)  zijn in deze periode vooral Theoderik & Karel van belang. Beiden worden na de Verlichting "de Grote" genoemd, omdat ze naast veldheer ook bestuurder waren met interesse in kunsten & wetenschappen. Gemotiveerd door de Grieks-Romeinse gedachten over politiek, kunst & wetenschap en geïnspireerd door een Roomse roeping of hopend op een goddelijke instraling.
Tussen die twee Groten door, in 721,  had een verzameling Merovingische Vorsten de mening gevraagd van de paus over de aanstelling van één koning voor alle Franken, Pepijn.
De paus had goede redenen daar enthousiast over te zijn.
Rome was een bestuurlijk risico voor de Kerk geworden, door zwakte van de laatste keizers. Daarnaast was de onrust die de eerste beeldenstorm in het Christendom had achtergelaten nog niet onder controle. Dat de Geest niet alleen van de Vader, maar ook van de Zoon komt, leek de kerk in Oost-Europa maar niet te begrijpen.
Pepijn schonk later de paus de stad Rome en een groot gebied daaromheen.
Daarmee was voor Karel later weinig nodig om 'de Grote' te worden: Een handvol goede adviseurs & enige verbeelding.

Onze  omgeving bleef echter van hen gevrijwaard.
Omdat Atilla de Hun via Midden-Europa de Franken & Romeinen wilde knevelen, vluchtten Midden-Europese Volkeren alle kanten uit. Bij ons kwam daardoor een groep Saksen terecht. Ze vestigden zich vreedzaam bij de Leede. Voor ons was de rust snel weergekeerd.
De Saksen waren meer eigenwieger dan de Batavieren. Ze lieten zien, dat akkerbouw & ambacht een mooie combinatie is door de wisseling van seizoenen. Maar de technieken die ze gebruikten noemden ze "heim".
Alleen voor de eigen wieg, bedoelden ze daarmee. Geheim, zeggen we nu, of "gepatenteerd".
Dat hadden wij altijd anders meegemaakt. Spullen kun je ruilen, maar hoe je die maakt laat je toch graag de anderen zien. Dan kunnen ze het voortaan zelf en hoef je minder konijnen te jagen! Sassenheim heet hun wieg tegenwoordig.
Geheimen kenden we niet in de duinen. Behoodzaam waren we wel als het vreemdelingen betrof. Dat hadden de Romeinen ons wel geleerd. 
Die waren voortdurend uit op het verleiden van onze meest getalenteerden om mee te dingen in het Grieks-Romeinse heldenleven.

De invloed van de Friezen was in die tijd groter. En die relatie had een vreedzame basis.
Ruilhandel via zee. Kaas voor konijn en soms een kruik wijn (ze kwamen tot in de Loiredelta met hun vaartuig & brachten dan ook veel nieuws mee over de Franken), dat was een goede ruil. De duinen waren niet geschikt voor koeien en wij wilden geen veeteelt al te ver van duin. In de duinen waren we niemand tot last.
De Batavieren waren minder honkvast, omdat ze in stamverband woonden. Door zware stormen van hun kleiplaten verdreven, werden ze inmiddels overal in de lage landen gesignaleerd. Zij legden in feite de basis voor de "hollandse handel" door de binnenvaart te ontwikkelen in de delta, die zo zijn overslagfunctie kreeg.
De streek zelf had in die tijd nog steeds geen politieke of economische  aantrekkelijkheidswaarde.
De duinendelta lag inmiddels wel weer in domeinen, een verschijnsel uit de Romeinse tijd. Vooral het Zuidduin, dat zo'n 70 jaar in Romeinse handen was.
Ook benoordenrijns zag je ze weer ontstaan op de hogerliggende gronden. Wie waren wij, om ze dat vanuit onze duinen te beletten.
Vreemdelingen bouwden er grote omheinde huizen van hout & steen en in een groot gebied daaromheen moest je een deel van de oogst afgedragen, als je er ging wonen.
Vervolgens kwamen ze bij ons nog jagen & vissen ook, soms met nog hogere heren van kerkelijke of wereldlijke investituur.  Dat was onschuldig tijdverdrijf, waarbij ze van ons wat konden leren.
Maar door problemen met volkeren in Europa of andere kwesties, kwamen die Heren slechts sporadisch hun lusten in de regio botvieren en met wat wild & gevogelte namen ze meestal genoegen.

Ongestoord konden dan ook Ierse monniken rond 700 aan land komen om via het vasteland de weg naar Rome te vinden. Ze wilden zich in leven houden met de verkondiging van het Christendom. Veel moeite kostte hen dat niet. Ze brachten naast een verlossingsperspectief  nieuwe ideeën voor landwinning mee.
Deze tweede infrontatie was korte duur maar effectief.
Er was voor de monniken weinig eer te behalen in de weerbarstige duinstreek met zijn moerassige achterland. De essentie van hun boodschap:
"Uw ja is ja, uw nee is nee, en al het overige is in God's handen" & "gun uw buren, wat gij uzelf gunt" als voorwaarde voor een betere wereld, brachten we al als vanzelfsprekend in praktijk.
En de hemel kwam zo'n beetje overeen met wat de Germanen het walhalla noemden: voor altijd verder leven, maar dan zonder storm, winter of misoogst.
Hun inspanning bracht dan ook niet veel meer op dan hulp & vreedzame opname in de streek. Maar onze compleetheid was hen te weinig. Wij, Kaninefaten, herkenden "het kwaad" niet anders, dan in de krachten van het zwerk.
Binnen een paar jaar hielden de monniken het voor gezien. Ze keerden terug naar Ierland om 50 jaar later via Friesland nog 'ns te proberen, de weg naar Rome via het Continent terug te vinden.  Het kost weliswaar Bonifacius zijn leven, maar deze keer slaagt hun missie uiteindelijk wel.

Restanten van een kleine kapel zijn in het Langeveld teruggevonden. Waarschijnlijk hebben we die zelf weer afgebroken, toen de Noormannen hun ontdekkingsreizen naar het Zuiden gepaard lieten gaan met roofzucht. Het gebouwtje, boven op een duin, had al eerder ongewenste aandacht getrokken. 
Zandbanken & onderstroming boden goede bescherming, gelukkig. Dus onze duinen in de delta bleven eeuwen lang een onopvallend gebied met weinig historische helden, zoals elke regio in Europa wel zijn eigen helden lijkt te hebben.
Vaak hebben die helden hun gebieden willen uitbreiden tot eer & glorie van een Groot Idee, maar hun blik ging aan onze wiegen in de duinen voorbij. Ze gunden het de oude heren, zolang die in hun een Meerdere erkenden. 
Zo bleven de domeinen en werden lusthoven voor ijdel tijdverdrijf. De besten onder ons mochten er af & toe sloven. De vrouwen op het domein hielden zich meer met elkaar bezig dan met hun omgeving. Van onze vrouwen werd een zekere dienstbaarheid aan het domein verwacht.
Bij het jagen & vissen hielpen we de heren vaak, omdat nou ze ook weer niet de belabberdsten waren en zich (zonder hun vrouwen) met ons als "mannen onder elkaar" gedroegen.

Het gebied was inmiddels als "Noord Gouw" uit de Frankentijd, gekerstend in handen van de Koning van Lotharingen gekomen. Die beleende het op 4 augustus 889 aan graaf Gerolf. De Franken hadden zelfs het zwaard niet geschuwd, om 'het heidendom' tot hoog in Europa te bestrijden. Ook de Friezen werden gedwongen, het Roomse Geloof te omhelzen.
De domeinen leefden weer op. Daardoor kwamen er ook weer munten in de streek. Een handig ruilmiddel, begrepen we nu. Ook, als er 'ns wat minder konijnen zijn. In de Romeinse tijd maakten we er alleen maar goede sier van.
Maar tegelijkertijd ontstond er concurrentie: De domeinen moesten meer in eigen onderhoud voorzien en de heren begonnen zelf konijnen te fokken. De geheimen van de Saksen noemden ze "ambacht", waardoor er belasting kon worden geheven.
In Leiden kwam hierdoor de gildevorming tot stand en bleef de ambachtsheer met een relatief ontvolkt gebied achter. Hij had voor het onderhoud van zijn hofstede echter wel de inspanning van zijn ingezetenen nodig. Dat zou bij ons in de duinen betekenen, dat de hoodwieg zich zou inspannen voor de werkwiegen en de ouderlingen.

Die eerste duizend jaar na de grote onthutsing hebben we gemerkt, dat de wereld niet meer door volkeren (en kleine groepjes zoals de onze in onaantrekkelijke gebieden) wordt bewoond.
Er zijn domeinen gekomen, kleine lust- of lasthoven waaromheen mensen een functionele identiteit ontwikkelden. De domeinheer, oorspronkelijk klerk of administrateur voor de opperheer, veredelde er  tot "graaf" ("hij die kan schrijven").
Soms creëerden de grootdomeinen in samenwerking met Rome ook voorzieningen, die meenden rechten te kunnen laten gelden in onze omgeving.  De Ridder-stand die hiermee gepaard ging, is mede gebruikt als verlokking om de Noord-Europese volkeren te kerstenen en Jerusalem te 'bevrijden'.
Gelukkig leerden onze regio-heren al snel, dat landbehoud in de delta goed overleg met de duinbewoners en de zich ontwikkelende gehuchten vereistte.  Zij gebruikten ons wiegmodel voor landwinning en ons kennismodel om tij & ontij te begrijpen.
Bij een flinke storm waren de duinen een veilig toevluchtsoord. Tussen de duinen & de Utrechtse Heuvelrug is het eeuwenlang nog heel gevaarlijk geweest.  
De macht van de opperheer was door onze tactiek van de doorgestoken dijken dan ook minimaal.

Ook de volgende duizend jaar moest  "de verre heer"  meer macht afgeven aan "onderheren" in ruil voor ondersteuning van zijn Grootdomein.

(In 1215 werd dit voor het eerst in Engeland (via de Magna Carta) door adel & kerk afgedwongen van Jan zonder Land.)

Maar dromen van een Groot Rijk bleven en wisselden met politiek-economische & religieus-nationale motieven regelmatig van heer, grens & gebied.
Een kerkelijke inzegening of een "nihil obstat" van Rome kreeg steeds meer gewicht in de samenleving. Het concordaat van Worms 1122 gaf daar statuur aan.
Die sterk ontwikkelde macht van de Roomse Kerk bleek onder meer uit de respons van veel heren die met gevolg ter kruistocht gingen om "de geboortegrond van het christendom te vrijwaren van Arabische overheersing".
"Eenvoudige zielen", oftewel ongecoördineerde groepen zondaars, boetelingen voor een betere wereld, avonturiers en jongeren die zich geïnspireerd wisten door de kindmartelaren uit het oude Rome, waren hen in een, overigens mislukte,  kinderkruistocht voorafgegaan.


En zolang "de heren" onderling geen ruzie maakten, konden alleen de seizoenen, natuurrampen of de "vliegende tering" het leven zuur maken. Europa is immers in principe nog steeds een paradijselijk continent met au fond gelukkige mensen. Dat was al voor de kerstening zo.
Bijna onkenbaar dragen veel Oud-Europese talen dit nog in zich mee.
Onmiskenbaar is  de invloed van het Grieks-Romeinse gedachtegoed dat aanvankelijk als palimpsest met de Christelijke religie meereist, maar later als watermerk duidelijker werd in wetgeving, handelsbetrekkingen, wetenschap & het proces van feodalisering.
De Joodse oorsprong van het Christendom met de Duivel als bron van alle kwaad, wordt gemakkelijk geabsorbeerd in de ontwikkeling van het Europees bewustzijn, dat nabuurschap al kende voordat naastenliefde gepreekt werd, maar voor een meer eigentijdse personificatie van het kwaad nog geen voorstelling had.
Die duivel lijkt dus als katalysator te hebben gediend in deze "change of culture" van een leven in regiospecifieke standvastigheid, maar aangedreven door wispelturige goden naar een leven in regio-overstijgende standvastigheid met een verlossingsperspectief. De wereld is niet plat.

Met het Christendom komt een tevens Romeinse "Organisatie" mee.
Dat leidt in de steden tot scholen voor kerkelijke dienstuitoefening & administratie, later ook tot voorzieningen als universiteiten, ziekenhuizen en woongroepen (kloosters) voor mannen en vrouwen, die zich inzetten voor god & gemeenschap.
De clustergedachte sloot heel goed aan bij de gescheiden ontwikkelingsperiode die jonge mannen & vrouwen in de Kaninefatentijd kregen, maar de ondergeschiktheid van het leven aan een hoger doel dan duinbehoud kenden we niet.
Te denken dat het zwerk zou zijn te beïnvloeden, was onmogelijk; de verbeelding van altijd zomer, realistisch.
De Graven van Houtland (Holland) zagen de regio als een wingebied voor de bouwhandel. 
Rondom sommige kastelen ontstonden steden. Er was veel hout nodig. De duinweteringen, kleine stroompjes/riviertjes die vanaf de duinen het land instroomden, werden gebruikt om de boomstammen te veredelen.
In Noordwijkerhout werd rond 1100 weer een Romaans kerkje gebouwd. Nu achter de duinen. Dit gaf een nieuw centrum voor dorpsbeleving.
Meer in de bossen verscheen wat later een klooster voor vrouwen, Abdij Ter Leede. Het klooster had ditmaal ook een functie als vrome opvang voor een teveel aan huwbare dochters in de domeinen. Veel mannen gingen ter Kruisvaart.
Zo kon een dienst aan God tevens het patrimoniaal vermogen dienen.

Maar de Oproep voor de "bevrijding" van het Heilige Land heeft niet tot in de duinen doorgeklonken.  Er zijn in die tijd wel een stuk of drie mannenkloosters gebouwd tussen Kijkduin & Castricum.
De angst voor Vikings zal er ook toe hebben bijgedragen, dat de mannen thuisbleven.
De koterswiegen waren niet voor niets aan de zeekant geplaatst. Vanouds dreigde bij ons meer gevaar vanuit het Westen dan vanuit het Oosten. 
De doters woonden aan de moeraskant van de duinen. Ze kenden de gevaarlijke (vlucht)wegen, de jachtpaadjes door het veengebied.
Voor zover mij bekend zijn ook vanuit de omliggende dorpen geen "kruisvaarders" op avontuur gegaan.
De Batavieren die in de duinstreek gebleven waren, verzorgen de akkers & tuinen van het klooster, maar zover bekend zijn de hyacinth & tulp enkele eeuwen later pas in de Bollenstreek terecht gekomen. Ze zouden door teruggekeerde strijders via Turkije meegenomen kunnen zijn, zoals wel 'ns werd beweerd.
Het Bisdomein Utrecht en diverse adellijke families hadden lusthoven in de regio. De bevolking hoorde erbij. Gemakkelijk voor eenvoudige diensten en pacht in de vorm van oogst, zodat er op het buiten tijd was voor hobby's, die soms konden uitgroeien tot kunst of wetenschap. Maar vooralsnog hadden wij aan onze folk-lore genoeg.
Over onze hoofden heen, vochten de koningen van Engeland en Frankrijk meer dan een eeuw een strijd om de macht. Die strijd leidde tot onenigheid binnen de domeinen van de lage landen vanwege conflicterende familiebanden. (De Reiger-eed 1337 en de slag bij Cadzand duiden hierop.
Waarschijnlijk is er een relatie met "de zwarte dood" die van 1346 tot 1351 grof huishield en op drie manieren  effect had op de bestuurlijke verhoudingen:

• In Engeland, waar na de Magna Carta de heren het meer voor het zeggen hadden, kwamen de horige boeren in opstand;
• in Frankrijk versterkte de koning het centraal gezag;
• in ons kleine landje grepen de steden meer autonomie en legden zo een basis voor wat later de VOC werd.

De Hoeksche & Kabeljauwse twisten, waarvan Jacoba van Beyeren regelmatig kwam uitrusten op een van haar kastelen in de buurt. Zij had contacten tot in Engeland & Frankrijk. Dat bracht een dure hofhouding mee.
Jagen & Vissen in de binnengebieden werd moeilijker, omdat er rechten betaald moesten gaan worden. Alsof zij de eigenaar waren van grond & gedierte.
Bij ons in de buitenduinen bleef het leven vrij. Maar de landwinning in de veenmoerassen komt beter onder controle. Daarmee vergroten de ambachtsheren hun macht.
We ontdekten een verband tussen de konijnen- & de vossenstand en introduceren een jachtcyclus, waardoor we met vlees & bont meer evenwicht in de streekeconomie verkregen. 
Dat we na de dood van de tumultueuze Jacoba deel uitmaken van het Habsburgsche Huis en kort  daarna van Spanje, ontging ons volkomen,...totdat.

Rond 1500 vinden ingrijpende veranderingen plaats.
Regionale onlusten in onze omgeving, waar domeinheren van Gelderland & Brabant elkaar naar het leven staan en Grote Pier vanuit Noordoost Nederland de Noordduinen rond Medemblik plundert en naar Alkmaar optrekt.
Spanje wordt met geweld tot Rooms Koninkrijk verenigd en stuurt Columbus op pad naar Indië. De Iberische Joden zoeken hun heil in het vrijere Noord-Europa; de Moren vluchten naar Marokko. Spanje claimt rechten in ons gebied.
Het Roomse Christendom, op dat moment bestuurd door Adriaan Boeyens, de enige Nederlander die het ooit tot Paus heeft gebracht, krijgt boven de Dolemieten diverse afsplitsingen: de Protestanten.
Het zijn volgers van Calvijn, Luther, Zwingli, Jan van Leyden en vele anderen, die mensen wilden voorgaan in een meer eigentijdse interpretatie van de heilige boeken.
Voornamelijk als protest tegen de politiek-economische handelingen van Rome, dat in de ogen van veel nuchtere Noord-Europeanen inmiddels tot een decadente, wereldlijke macht was verworden, die zich onder meer met de handel in "aflaten" (tickets for heaven) in stand hield.
Ook de verering van heiligen en de daarmee samenhangende handel in relikwieën had in de ogen van velen verderfelijke vormen aangenomen.

Er ontstaan "vrije universiteiten" en gedrukte boeken maken informatie snel bereikbaar voor grote groepen mensen.
Amerika wordt "ontdekt", de aarde is niet eindig uitgestrekt; de wereld blijkt een bol.......deze derde infrontatie, waarvan het eni-effect ook in de zompige duinstreek achter het dorp pas later pas merkbaar werd, had direct gevolgen voor de Lage Landen, omdat de oude Europese supermachten & staten die zich daartoe rekenden er als de kippen bij wilden zijn, die nieuwe volkeren voor zich te winnen, voordat de Noord-Europese kooplieden met spiegeltjes & kralen de markt verpest zouden hebben.
De handel tussen de Noord-Europese landen had ook in onze omgeving tot sterke steden geleid, die de peperdure handel over land wilden omzeilen.
Amsterdam werd aan de Zuiderzee een van de steden die het voor de wind ging.
Het was een vrijplaats aan de rumoerige Zuiderzee in een nog steeds onzekere delta.
Daarnaast kwam er ook veel cultureel kapitaal samen door de vervolging van joden & protestanten in Zuid-Europa.
Zij vluchten bij voorkeur naar onze, regio- & stadsgestuurde droge gebieden in de delta, omdat ze zich hier van tucht door Rome of Rijk vrij meenden.

Na de dood van Jacoba van Beyeren komt ons deltaduin dus via het Habsburgse Huis in Spaanse handen.
Met Margaretha als Landvoogdes lijken de spanningen nog oplosbaar, maar als de belastingdruk te hoog wordt, worden de Lage Landen opstandig.
Het volk moet de legers onderhouden. De tegenstand groeit en wordt gevoed door geknechte adel (de oude domeinheren) & stadsbesturen met een groeiende sympathie voor een hervormd christendom.
Afstand van Rome & Spanje; van Paus & Koning.
Bij Alkmaar begint deze Victorie. Een deel van de Spaanse Cavalerie vindt, onderweg naar Leiden onder nog onopgehelderde omstandigheden, een laatste rustplaats op het Paardenkerkhof  in buurtschap de Zilk te Noordwijkerhout.

Wisselde Willem de Zwijger als Spaanse Vazal nog "even gemakkelijk van geloof als van ondergoed", toen hij de Spanjolen had verslagen en het naburige Leiden een Universiteit had geschonken, was hij hervormd en daarmee was de kerk in Noordwijkerhout "Hervormd" en komt in handen van de zich ontwikkelende staat, want:
Quius regio illius et religio.
(Wie het in de regio voor het zeggen heeft, die bepaalt het geloof)

De streek werd deel van De Republiek der Zeven Provinciën onder Willem van Oranje als Wendeling voor de domeinheren, zou je kunnen zeggen, waarbij de rol van Johan niet kan worden onderschat. Die legde de basis voor onafhankelijkheid van Spanje door verdragen met omliggende landen te sluiten en in de unie van Utrecht ruimte te creëren voor voor "gewetensvrijheid" in de Lage Landen. Zelfs was hij geen domeinheer, maar ervaren polderspecialist.
Willem had toevallig de meeste domeinen en mocht daarom de leiding dragen.  Zijn opvolgers werden dan ook gewoon "Stedehouder" genoemd. De steden waren vaak lastige entiteiten in de domeinen van een heer. Beide wilden autonome posities, natuurlijk verworven in de langzamerhand beter beheersbare delta, niet zomaar prijsgeven aan een Prins van Oranje. Die was daar trouwens zelf niet op uit. Daarom wordt hij de Zwijger genoemd.

Het protest tegen Rome kreeg extra dimensie met de Beeldenstorm 1566, het tweede Europese verzet tegen religieuze idolatrie.
Bij de eerste hadden de Franken Rome bijgestaan in het verzet tegen het Byzantijns Christendom. Nu kwamen de Geuzen de kerken & kloosters in de regio van de Roomse Praal zuiveren. In Brielle werden 19 monniken opgehangen. De nonnen van Leeuwenhorst sloegen in 1573 op de vlucht.
Het klooster werd verwoest om niet als pleisterplaats in handen van de Spanjaarden te vallen.
De dorpelingen hielden zich ook nu buiten deze godsdienstoorlog.

De zeevisserij kwam in handen van de protestanten, die in Noordwijk, Katwijk & Schevingen dominante posities innamen.
Noordwijkerhout werd een stille, Roomse enclave, gelijk nog enige duindorpen in Kennemerland.
Een groepje Batavieren, toentertijd via de Rijn gevlucht voor de Romeinen, waar ze in het Langeveld de landerijen van het klooster bewerkten, kon dit echter moeilijker verkroppen. In 1573 werd de kerk die met hun hulp nog maar net (1508) een fraaie gotische renovatie had ondergaan, in brand gestoken.
Er kwam baljuw om recht te spreken, de kloosterruïne werd vermopt  en in de omgeving werden wat jachtkastelen gebouwd (strafarbeid voor nog meer domeinen), waaronder "Leeuwenhorst" op de plaats van het voormalige klooster.

De Staten van Holland stelden een predikant aan ons te hervormen. Het duurde echter tientallen jaren, voor er loyale ouderlingen waren gevonden en de dorpskerk gebruikt kon worden als "het Witte Kerkje". Die ouderlingen waren overigens nieuwkomers, die vanwege de staat of de groeiende zanderij bij ons waren komen wonen.
In 1592 komt een groep Hugenoten zich vestigen op de kleiplaten, die de Batavieren hadden moeten achtergelaten (doorgestoken dijken) tijdens het beleg van Leiden. Ze waren Frankrijk ontvlucht vanwege hun godsdienstige overtuiging. Ze ontwikkelden de befaamde Leidse Kaas, dat vanwege zijn houdbaarheid ook ideaal was voor de VOC.
De Kaninefaten, nog steeds ervaren stropers, werden vaak ingezet om de konijnen en fazanten op te jagen, zodat de nieuwe heren niet al te veel moeite hoefden te doen. Het aantal domeinen in de regio neemt toe. Een aantal wijken specialiseert zich in het fokken van kleinwild voor de jacht.
Ons systeem van recht & regeling hebben we moeten inlevering. De jaarlijkse inhuldiging van de Wendeling werd verboden door de Baljuw, die vanuit het Rechthuis annex herberg resideerde.
Maar, het dorp maakt -zonder enige inspraak- vanaf 1588 deel uit van een van de eerste republieken in Europa. Een staat, omringd door andere staten waarvan de feodale structuur veranderde in een politieke rechtstaat, een verbond van de oude machten, domeinen, weliswaar (kerk-vorst-leenmannen), maar met in de Republiek der Nederlanden vooralsnog als "grote uitzondering" in de Europese geschiedenis:

het zich in een nieuw domein verzelfstandigende kapitaal.

1600 vierde infrontatie: pep
politiek economisch perspectief

political order legitimizes democratizing economic rules
politieke orde legitimeert democratisering economische regels

In 1604 introduceerden financiers van de Amsterdamse Kooplieden de verhandelbare aandelen via de "beurs voor een deel van de winst".  De VOC werd opgericht. Het bracht Holland de "gouden eeuw" en bijna hegemonie over de wereld. Inmiddels was de West ontdekt. Voor 60 gulden en wat sterke drank werd 11.000 morgen land gekocht: Manna Hatta, een schiereiland aan de rivier, die nog steeds is genoemd naar Captein Hudson van de VOC.
Het huidige Manhattan, een begraafplaats van de oorspronkelijke bevolking, als begin van Nieuw Nederland.
Nederlands wereldtaal..? Het heeft niet veel gescheeld. "We" zaten al in de Oost.
De overige Europese landen ontdekten echter vrij snel de truc van het aandeel en in alle hoofd- & grote handelssteden ontstonden "beursen" voor geld, naast de al bestaande beurzen & markten voor koopwaar & handel.
Een eeuw later was ons land dan ook deze "voorsprong" alweer kwijt.
(De Tulpenhandel kan worden gezien als het eerste "hype"-fenomeen, oftewel de zwarte zijde van de aandelenhandel, die een permanente  noodzaak van applicaties in wet- & regelgeving oproept.)
Naast wereldwijde begrippen als "dutch discount" & "dutch sandwich" om er een paar te noemen leverde de Hollandse Handelswijze ook nieuwe, internationale woorden op als "onrust"& "apartheid". Daar hadden vele volkeren/talen klaarblijkelijk nog geen woorden voor.
Rond 1700 kwamen de Engelsen met "de verzekering" als antwoord in de strijd om economische suprematie via "beursen voor risico's bij andere beursen". Ondertussen wierpen de staten van Europa zich als roofdieren op elkaar om de hegemonie over de wereldschatten te verwerven. Door Napoleon kwam er weer eenheid. Hij joeg allen tegen zich in het harnas.
In 1815 werd de "diplomatie" gevestigd door "het congres van wenen". Nederland kreeg de Vlamingen erbij.
Oncontroleerbare handjeklap in een hoffelijke vertoning, een product van Verlichting & Revolutie:
"Vous tirez le premier, messieurs les anglais", riepen de Fransen wellevend bij het begin van hun oorlog met Engeland.
Oorlog kreeg daarbij een internationaal-juridische status en werd zelfs object van wetenschappelijke allure.

Veel winsten van de VOC werden direct in de omgeving van Mokum geïnvesteerd.
Zo werden veel polders en waterverbindingen naar de markten van steden door kooplieden gefinancierd.
Daarbij kochten die op diverse plaatsen in de streek de "Heerlijkheden", domeinen met rechten, die al vanaf de Romeinen her & der in de regio voorkwamen en via erfrecht of gunst de oude "veredelde" families toebehoorden. Ze stichtten ook nieuwe Lustoorden.
Binnen één generatie gedroegen deze nieuwe rijken zich hetzelfde. 
In 1604 wordt door de Staten van Holland het Keukenduin bij Lisse in eeuwigdurende erfpacht gegeven aan drie heren uit Mokum, die prompt  "de grote afzanding" inzetten, omdat ze "eeuwig" zelf niet zo nodig vonden. 

"Ze zonden een predikant & verkwanselden ons zand",

Het duurde tot 1880 voordat de burgerlijke stand in Noordwijkerhout administratief een feit was.
Ons dorp telt  dan zo'n 1.500 inwoners. En er zijn nog steeds domeinrechten die de dames & heren in de omgeving mogen benutten. 
Bij ons zijn het vooral vrouwen geweest, die de geschiedenis tekenden.
De Vrouwe Van Noordwijkerhout trouwt in 1895 met de Graaf van Lynden.
De treinverbinding tussen Haarlem & Leiden, levert stationnetjes op voor de dorpen in de streek. 
Een investering die vergeleken met de trekvaartverbinding maar beperkt heeft bijgedragen aan de economische ontwikkelingen in de regio.
(De firma Broekhof had zijn trekschuit, die 's morgens om vijf uur vertrok om tegen de avond weer terug te zijn, snel vervangen door autobus & vrachtwagen)

Er werd veel zand verhandeld voor inpoldering & grondverbetering. De zompige gebieden werden vruchtbare groentevelden en vrijkomende geestgronden waren ideaal voor de bloembollenteelt. 
In de gehele streek waren veilingen voor groenten & bollen te vinden.
Dat leverde veel geld op, zodat na de invoering van godsdienstvrijheid in 1854 de Roomse signatuur van het dorp zich weer kon manifesteren.
Er was binnen twintig jaar een nieuwe kerk gebouwd "de Victor" (de Overwinnaar) met weeshuis "De Voorzienigheid" en een lagere school.
De uitvoering onder leiding van de pastoor uit Gent, lag in handen van de Zusters van Liefde, die er later ook nog een Retraitehuis met klooster bij stichtten.

De politiek-economische machtsstrijd van de nog immer Romeinse domeinstaten in Europa onderling kreeg een extra impuls doordat wetenschappelijke inzichten een industriële vertaling kregen.
Huisindustrie gaat naar fabrieken die door de industriële technologie soms worden opgestuwd tot marktleider om vervolgens te worden ingehaald door de wet van de remmende voorsprong, de wet van Jamin of die van Unilever.
Die ontwikkelingen gaan snel en worden worden nog extra versterkt door de opeenvolging van energiebeheersing: wind, vuur, water, stoom, olie, gas, stroom en atoom.
Er gaat behoefte ontstaan aan (scholing van) werknemers.
Toename van complexiteit & concurrentie, hadden we vanuit ons duinbehoud ervaren, veroorzaken onevenredige toename van nieuwe "diensten".
Groeibehoefte in een omgeving, die moet worden gevoed door een vraag van buiten die omgeving is profijtelijk voor iemand die geld op termijn kan zetten.
Dat vraagt om volume- & behoeftebeheersing.
Er ontstaat behoefte aan een nieuwe rationaliteit.

De Europese Verlichting heeft meer ten gevolge van Locke dan van onze Spinoza als side-effect de arrogantie van de Romantiek opgeleverd. De staat houdt de burger voor de mal. De nationale verbeelding komt aan de macht.
Twee wereldoorlogen & diverse revoluties waren nodig voor duidelijk werd, dat nationale belangen alleen in een universele interdependentie kunnen worden gediend en dat een goed leider eerder een gekozen, vertegenwoordigende voorzitter is in een groter verband van collega-voorzitters, dan een "visionair leider voor een groot volk".
Laat staan, dat een volk zich superieur mag wanen, of een parasitaire staat mag nastreven.

De twintigste eeuw is tot heden de eeuw, waar Europa zich later het meest voor zal schamen.
Diverse broederstaten hebben net als Nederland getracht, de wereld te koloniseren of zijn owo-oorlogen begonnen. Democratisch...Idealistisch? 
Al hun grote geesten, mentale & materiele adviseurs, stonden rond de Leider en keken ernaar.
Veel ging, tegen de continentale/globale malaise in, aan ons dorp voorbij. Noordwijkerhout groeide door de sympathie voor Rome, ook wij hadden een Zouaaf geleverd.
Daarnaast was er  een landelijk groeiende behoefte aan instituten voor psychische gezondsheidszorg in een rustieke omgeving. 
Ook daar had het dorp aan de randen van zijn afzandingen wel ruimte voor over.
 

Noordwijkerhout  vanaf 1900.
Met nog twee kerken en een retraitehuis (voor bezinningsactiviteiten) bij de Victor, werd het rooms-renergetisch vermogen van het dorp ondubbelzinig aangetoond. Er werden drie katholieke scholen gebouwd, waardoor de openbare school hervormd kon worden, 'school met den bijbel'.
Maar net als bij de Kaninefaten, jongens & meisjes in aparte gebouwen.
Ook in de kerken zaten mannen & vrouwen gescheiden, alsmede in vele verenigingen.

Ondertussen was er dus leerplicht voor alle kinderen en kwam er stemrecht voor vrouwen.
Het politiek systeem lijkt daarmee democratisch, maar het waren de rangen- & standen van de club- & subdomeinen, die het stemrecht bevochten (als stemplicht om enige zekerheid te hebben) en het partijen- & onderwijssysteem beheerden.
Die regentenmentaliteit, kenmerk van het oude politieke verbond van domeinmachten, kleeft dus ook aan die belangenorganisaties.

In het centrum van Noordwijkerhout wordt een nieuwe Katholieke kerk gebouwd met een klooster voor de "Zusters van Liefde", die een basisschool opzetten.
De "Broeders van Liefde" stichtten een groot ziekenhuis voor psychiatrisch zieke mannen aan de rand van het dorp. Door bloemenvelden gescheiden, meer tegen de duinen, komt een tehuis voor zieke vrouwen, "Sancta Maria".  Het zijn de "Zusters van Liefde" die zich ook over hen ontfermen.
Een voor ons nieuwe vorm van gezondheidszorg. Maar dankzij de Sint Bavo hebben we een sportveld gekregen en kan het dorp met VVSB meedoen in de Voetbalcompetitie.
De behoefte aan extra personeel in deze ziekensector trok veel mensen uit Brabant & Limburg aan, de vroegere "wingewesten" van de Republiek. Katholiek & Carnavalsminded als de Batavieren, waren die snel in onze omgeving geïntegreerd.

Een harmonie is snel opgericht en de Harpe Davids blaast al spoedig bij dorpsfeesten een nederlands-hervormd deuntje mee.
Voor elke katholieke club in ons dorp ontstond een hervormde tegenhanger, of andersom. 
Dit heeft op het verenigingsleven een stimulerend effect gehad.
Ook de stichting van enkele algemene instituten droeg bij aan de economie van het dorp.  
Het Land zinkt langzaam in de malaise van de jaren 30, maar de Duinstreek groeit tegen die verdrukking in. Er komt een hotel met toneelzaal in het dorp. 
De kerken ontwikkelen "Patronaatsgebouwen" voor sociaal-culturele vorming van de gelovigen.
Notaris Punt verliet trouwens in 1934 het dorp, nu ieder kon lezen & schrijven.

Ons buurland, ondanks veel gezichtsverlies Unter den Linden, inspirerend voorbeeld voor de Europese vermaakindustrie (!), ontwikkelt een rigide politiek.
Koning, kerk & kapitaal zien het aan. 1933 1936  1939. Wat doet de regering..
Nederland lijkt Indies blind. Neutraal uit lafheid of is er een economisch motief?
Mei 1940 worden de Lage Landen ingenomen door de Duitsers. De regering vlucht met de koningin naar Engeland.

Noordwijkerhouts  oorlogsverleden.
Kasteel Leeuwenhorst werd verwoest. Het mocht niet dienen als oriëntatiepunt voor hun vijand, vond onze vijand.
Er waren controleposten tussen alle dorpen in de streek en per dorp hield een klein Duits commando de bevolking rustig.
De Atlantik Wall: bunkers aan de Kustlijn en V2-lanceerinstallaties in het Keukenhofbos. Vanuit het dorp zijn veel mannen tewerk gesteld in de duinen en  in Duitsland.
Er viel moeilijk aan te ontkomen. Verzet kon een heel dorp ontwrichten (de afbraak van Petten was een afschuwelijk voorbeeld) en je kon moeilijk met z'n allen onderduiken. De duinen waren verboden gebied geworden. 
Het Vorstenhuis zat in Canada. Het had klaarblijkelijk weinig vertrouwen in de Westdomeinen.
In de Oost waren de Japanners "ons Indië" binnengevallen.

1948 Nederland wordt in de Verenigde Naties tot de orde geroepen.
Indonesië is geen Nederlands domein meer.
We gehoorzamen de Verenigde Naties en geven onze kolonialistische pretenties op.
We zullen het zelf moeten doen. Ieder land zijn eigen broek.
Twee jaar later hebben we de Sociaal Economische Raad opgericht.
De basis van het poldermodel is echter domeinmatig gelegd: werkgevers, werknemers, regering.
Nu de inspanning nog: Is dat het actief, 

• intern beweeglijk potentieel van mensen, 
• het actief fluctuerend potentieel van kapitaal, of 
• het rigide potentieel van de domeinheer, die de ijdelheid van zijn bestaan niet kent?

Nederland stuitert op z'n economische fundamenten.

500.000 Nederlanders emigreren rond 1950, de toekomst ziet er somber uit.
Gelukkig is de Opperdomeinheer een Vrouw die in Leiden gestudeerd heeft en wordt er aardgas gevonden.
Station Noordwijkerhout verliest zijn laatste functie, de aanvoer & distributie van steenkool.

1957 De duinen drogen in door de niet te stellen dorst van Amsterdam.
De laatste vennetjes met duinkikkers en salamanders verdampen. Het loofhout  verdwijnt en de den neemt het over.
"De Gouden Spar" is de naam van een van de vele campings, die aan de duinrand verschijnen.
Booming bizniz nu Europese landen zich hebben hersteld van de oorlogsjaren en Duitsers, Engelsen, Fransen tussen de Nederlandse stedelingen komen uitrusten in de Gemütlichkeit van de ons resterende duinen.

De zanderij staat nu ten dienste van kalkzandsteen. Er wordt uiteindelijk een meer van 44 hectare gegraven, dat vanwege kans op verzilting "helaas" niet dieper mag worden dan 12 meter.
En ons, dorpelingen..?
Rituelen maakten nog steeds het leven compleet.
De  3 roomse kerken begonnen elke dag nog met drie diensten. 
Ook 's avonds was er een gebedsdienst. Kerkbezoek werd op het schoolrapport genoteerd, evenals de biecht, waarbij een door school verstrekt, genummerd kaartje door een gleufje werd geschoven. Een bewijs, dat je had gebiecht.

Na de oorlog ontwikkelt het dorp ook een woonfunctie voor de zich ontwikkelende Randstad Holland. 
Huizen voor mensen die van buiten komen, maar niet in het dorp werken. Er wordt jarenlang vreemd aangekeken tegen die mensen uit de "jambuurt".
(Ze wonen op stand, maar hebben geen geld voor kaas op hun brood)
Ze deden ook niet mee aan de kermis of carnaval.
De middenstand voer er toch wel bij. Menig ondernemer kon zich later een huis "in de brink" permitteren, wat de kouwe kak enigszins ontdooide.

Het dorp bouwde in 1960 nog enthousiast mee een internaat als gymnasium (vwo) voor jongens die droomden van een loopbaan als katholiek, geestelijk leidsman in Zuid-Holland, Seminarie Leeuwenhorst voor Wereldheren in Spe.
Het werd een extra fraaie accommodatie, die pas in het dorp werd geaccepteerd, toen er zeven jaar later de eerste synode  werd voorbereid van de Nederlandse bisschoppen.
De Nieuwe Katechismus, een reactie van katholiek Nederland, dat door het Tweede Vaticaans Concilie weer enthousiast leek geworden.
Er was nog steeds veel animo voor de gespreksgroepen die bij gelovigen thuis werden georganiseerd. Symptomen van een nieuwe geesteshouding. Wereldwerkgroepen. Maar Rome bleef gereserveerd. En naar de mensen werd alleen geluisterd.
Het concilie van Noordwijkerhout in 1968, waarmee het dorp op de wereldkaart werd gezet, leidde uiteindelijk tot verlies van rooms-renergetisch vermogen in nederland.
 

Het dorp telt inmiddels 12.000 inwoners. Er komt een bibliotheek.
Er verrijst een vacantiedorp Solasi. Het Oosterduinse Meer, de laatste grote afzanding, wordt daardoor ons "Como-meer".

In 1966 toonde het dorp nog verschijnselen van politieke & culturele lethargie, maar nog geen 3 jaar later werden de bewoners door overheid & kerken aangespoord mee te doen met de manifestatie Leven nu.. & Morgen van WAT  NoordwijkerhouT
(Werkgroep Andere Tijden), een initiatief van  SAP (Sociëteit Ante Portas).

De Kaninefaten hebben zich verzameld in een Carnavalsvereniging en kiezen nog steeds op 11 november hun Wendeling, tot Prins Carnaval getransformeerd.
De Batavieren zijn opgegaan in het leisure leven van een aantrekkelijk dorp in termen van de Westerse Cultuur. 
We bezingen nog steeds "het goud van Noordwijkerhout" waarmee in Mokum bier wordt gebrouwen.
We voegen elk jaar een meedenker toe aan het Carnaval der Kaninefaten, over hemel & hel, het voor- & het naspel, of over de grillen van de politiek.

De Werkgroep Andere Tijden Noordwijkerhout krijgt met 2 zetels in één nieuwe (D66) & en 3 zetels in een vernieuwde (kvp) partij een politiek vervolg in het dorp.
De KWJ blijft KWJ, maar het zijn niet meer de Katholieke Werkende Jongens, maar  Kritiese Werkende Jongeren.

De emancipatie van de "werkende jongere" leidt op zich nog niet tot een volwaardige acceptatie van de arbeidende klasse, maar heeft wel een versterkende werking op de vrouwenemancipatie.
Provo in de Polder & Dolle Mina op de Brink maken een einde aan de gescheiden ontwikkelingsfase via  Patronaatsvoorzieningen & de danszalen die discrimineerden op religie & sexe.
Dat sluit ook aan op het onderwijs, dat inmiddels "gemengd" is en in toenemende mate "openbaar" wordt.

1975 Het ingevoerde rivierwater is zodanig vervuild, dat een voorzuivering nodig is voor het de duinen in mag.
Ook "zure regen" en stormen richten veel schade aan in de duinen.
De dennenscheerder heeft de schapenscheerder vervangen en de  laatste duinorchidee tussen Noordwijk & Zandvoort wordt met takkenbossen beschermd door een boswachter en een groepje VJV-ers.
Er mogen geen vuilstortplaatsen meer bijkomen in de Bollenstreek. 
Ook de laatste wordt met zand toegedekt tot kunstduin. (watervragend ipv watervliedend ivm grondwaterverontreiniging)
Een verliespost voor de gemeente, die wordt gecompenseerd met hergebruik van ons station voor afvoer van afval (VAM).
Seminarie Leeuwenhorst krijgt te weinig aspirant Wereldheren en wordt omgezet in een open school voor VWO plus een internationaal conferentieoord. 
Ideaal in de Zuidhollandse Duinbossen tegen de Zee.

Vrije wandeling door de duinen is er trouwens niet meer bij. 
Wel offtheroad-sporten als golf & biking, specificaties met ijzeren hekken.
De hekwerkindustrie in onze omgeving stoelt op het aloude, ambachtelijke vlechtwerk (wiegen, manden, korven).
Er zijn  door afrastering gescheiden paden voor diverse soorten duintoerisme: wandelen, hardlopen, fietsen, paardrijden. 
Alles netjes met gekleurde paaltjes gemarkeerd en al naargelang met houtpulp, schelpen of bitumen verhard.

Waar de blanke top der duinen omgeven is door prikkeldraad; 
en overal een bordje met verboden toegang staat......lijkt de tijd der Kaninefaten voorgoed voorbij.

Maar de Noordwijkerhouter herkent in iedere die trots is op zijn eigen omgeving en daar met weemoed over zingen kan, de Kaninefaat die hij nog steeds in zich draagt.

1982: accoord van wassenaar:  domeinen poldermodel:

de vigerende machten trachten de oude politiek te versterken. 

2004: accoord van rome/europa: domeinen holdermodel:

de economie betaalt/bepaalt. burger wordt univee.

2010: accoord van leeuwenhorst: domeinen  wiegmodel:

Of is de vader van Europa het huidige (Europese) Parlement dat zich met zijn Commissie volop inzet, de krachten van koning, kerk & kapitaal te democratiseren, zodat de Bovendanen die hun recht de godsdienst te bepalen al hadden ingeleverd en met hun nieuwe kleren van de diplomatie al bijna twee eeuwen lelijk te kijk stonden ook nog 'ns hun poen kwijt zijn?

Wij denken bij ons in de duinen nog steeds dat het in feite om een "nieuw", globaal bewustzijn moet gaan.

De oude redelijkheid werkt globaal slechts via het flinterdunne pad van de westerse rationaliteit, een resultaat van eeuwenlange dominantie en de daarbij optredende vertekening van de universele werkelijkheid. Religie & wetenschap hebben die paden gebaand voor hun eerste globale evaluatie van het nabije verleden:
2000 jaar, een schitterend ongeluk!

Het is de verantwoordelijkheid van de politiek, daar een aandacht aan te besteden die de rituele herdenkingen overstijgt. De hang naar het verleden blijft steken in rede.
Temeer, nu beide (religie & wetenschap) niet in staat zijn een globaal aantrekkelijk perspectief te bieden, is het van universeel belang, een pad voor globale redelijkheid te effenen.

De Regionale Intuïtieve Dynamiek neigt anders de vormen aan te nemen van een middeleeuwse samenleving. 
De politiek komt/blijft dan in handen van bovendanen met interstatelijke domeinen.
De democratie is dan nog slechts een schimmenspel binnen het virtueel vermogen van de vermaakindustrie. 

Ons continent kan pas wat worden, wanneer de wereld der continenten als "duinen-delta" gezien wordt. 
Huishouden (economie) is duinhouden.
Daar passen geen domeinen, zoals bedoeld in dit verhaal.